|
Từ “Hậu Duệ Mặt Trời”,
Nhìn Lại Khâu Kịch Bản Vĩnh Hoàng
Chưa bao giờ , ở nước ta có nhiều kênh phát sóng nhiều như hiện nay.
Ngoài 63 tỉnh thành có Đài Truyền hình, các kênh Quốc gia và Bộ ngành có
lẻ hơn 100.Để đáp ứng nội dung phát sóng 24/24 mỗi ngày, hầu như đài nào
cũng có thời lượng chiếu các phim truyện. Không biết có ai thống kê
không, nhưng ngày ngày, những bộ phim dài tập từ nhiều quốc gia đang
tràn ngập không gian văn hóa Việt. Đề tài thì muôn vàn, Cổ tích, Cổ
trang, huyền thoại, viễn tưởng, hư cấu cả về lịch sử và tương lai, hình
sự và tình cảm, trinh thám và tâm lý,…Không phải phim nào cũng mới,
nhưng cũ người mà mới ta, nhất là loại phim tâm lý- tình cảm. Có những
bộ phim trên nghìn tập. Đó là hệ quả tất yếu của việc phát triển các cở
sở hạ tầng chuyển tải không đi đôi với chuẩn bị lực lượng sáng tác, sản
xuất và sáng tạo nội dung chương trình. Ngày nay, cũng như trong kinh
tế, việc mở rộng giao lưu văn hóa quốc tế là xu thế tất yếu. Nhờ đó,
người dân nước ta luôn có điều kiện tiếp nhận và sử dụng những thành quả
kinh tế, văn hóa mới nhất của Thế giới. Nhưng nếu, trong lĩnh vực kinh
tế,câu chuyện chỉ là lợi ích vật chất, thì trong văn hóa, giao lưu mà
không có chiến lược giử gìn, xây dựng và phát huy giá trị văn hóa dân
tộc, thì sớm muộn sự phát triển đất nước sẽ gặp khủng hoảng khó lường.
Những năm qua, cùng với quá trình công
nghiệp hóa, các phương tiện kỹ thuật chuyển tải thông tin, đặc biệt lĩnh
vực truyền thông, truyền hình, điện ảnh, một số lĩnh vực đã đạt trình độ
quốc tế. Nhưng các cơ sở đào tạo nhân tài và nhân lực sáng tạo văn học
nghệ thuật thì hầu như vẫn của thế kỷ trước.Hai Đại học Sân khấu- Điện
ảnh cấp quốc gia ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, nhìn từ trang thiết bị, đến
quy mô tổ chức, và nhất là đội ngũ Giảng viên thì thật là …Không chỉ
thiếu người có học vấn đủ bằng cấp, mà trình độ và tài năng nhiều người
đứng lớp thật đáng ái ngại. Lực lượng đầy tiềm năng là các nhà văn- mà
chỉ riêng số Hội viên đã hơn nghìn người,thì vẫn thiếu một chủ trương
đầu tư, bồi dưỡng, để khuyến khích họ tham gia vào khâu quan trọng nhưng
yếu nhất hiện nay của cả Điện ảnh và
phim truyện Truyền hình là kịch bản. Về mặt kinh tế, đến nay hầu
hết các nhà thơ chỉ in được 500 bản, chủ yếu để tặng, Truyện và Tiểu
thuyết vẫn nằm ở con số nghìn, với nhuận bút xấp xỉ chục triệu, nghĩa là
nếu chỉ làm một nghề , thì không thể hy vọng đủ sống. Trong khi, nếu
viết được một kịch bản phim truyền hình nhiều tập,thì nhuận bút mỗi tập
đã xấp xỉ một tiểu thuyết mà thời gian đầu tư có khi vài ba năm. Hầu như
ai tham gia sáng tác, cũng mong mỏi tác phẩm mình tới với công chúng
rộng rãi. Vậy mà ở một đất nước có dân số đã gần 100 triệu, nếu kể cả
gần 5 triệu người Việt đang sống ở nước ngoài, thì chỉ với số bản in 500
đến một vài nghìn cho một tác phẩm, văn học Việt Nam đang mất dần vị trí
hạt nhân của văn hóa dân tộc. Bây giờ mà yêu cầu kể lấy tên mươi nhà văn
mà tác phẩm vừa in được đông đảo bạn đọc tìm kiếm chắc không dế, dù đầu
sách xuất bản không ít.Rõ ràng chúng ta đang thiếu một bàn tay Tổ chức
để tập họp, huy động lực lượng vốn có năng lực sáng tạo tham gia các lớp
tập huấn, học tập trong và ngoài nước để nắm được những kỹ năng cần
thiết của khâu Biên kịch. Không hy vọng nhà văn nào cũng có thể thành
nhà Biên kịch. Nhưng tài năng nền tảng khi sáng tác sẽ là một lợi thế để
khi có cơ hội tham gia làm một Nhà biên kịch.Đây là một công việc thuộc
trách nhiệm Nhà nước. Cứ nhìn sang khu vực Thể thao đỉnh cao, khâu tuyển
chọn, phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn, thi đấu ở trong nước và
ngoài nước, với nguồn kinh phí không hề nhỏ, mà chỉ đạt những thành tích
rất khiêm tốn, thì thấy trong cùng một Bộ, mà ngành Văn hóa hình như lép
vế hẳn.
Chính sự yếu, thiếu đội ngũ biên kịch
đã là nguồn cội của hiện tượng các nhà sản xuất trong nước nhiều năm nay
đã phải chọn mua những kịch bản hay của những bộ phim ăn khách của các
nước để Việt hóa. Danh mục những bộ phim nhiều tập đó khó mà kể hết.
Những tên phim như Cô gái xấu xí, Đam mê nghiệt ngã, Váy hồng tầng
24,Tuổi thanh Xuân,… khuấy động một thời , và gần đây là Người phán
xử,Sống chung với mẹ chồng, Cả một đời ân oán…đều là những phim Việt hóa
được coi là thành công.Đến như Em chưa 18, phim chiếu rạp được làm lại
của Hàn quốc cũng làm nên một kỷ lục về doanh thu, khi vượt con số 100
tỉ, trong khi những phim Điện ảnh Việt mấy năm gần đây, thu hồi đủ vốn
hoặc có lãi không nhiều.Thật ra, việc mua kịch bản của phim hay nước
ngoài để về làm lại không phải là hiện tượng cá biệt trong giới làm phim
quốc tế. Ngay cả các nước có nền biên kịch phát triển. Những ngày đầu
làm phim Việt hóa, lo nhất là sự chênh lệch về đẳng cấp đạo diễn, diễn
viên, thiết bị kỹ thuật , quay phim. Nhưng hiện nay, điều đó không còn
là nỗi lo nữa. Đối với các phim tình cảm, tâm lý, việc Việt hóa chỉ cần
làm kỹ lưỡng là người xem thấy gần gủi, vì nói cho cùng, dú ở nước nào,
thì người dân vẫn đối diện với nhiều tình huống trong cuộc sống không
khác nhau bao nhiêu.Những nét gợn về tâm lý nhân vật được tự cắt nghĩa
là dấu ấn riêng của nơi kịch bản xuất xứ. Đến loại phim hình sự , như
Người phán xử, lúc đầu khán giả thích nhưng vẫn phân vân: Liệu những tổ
chức tội phạm quy mô về só
lượng và tàn ác như thế có tồn tại ở nước ta hay không? Nhưng rồi càng
xem, hầu như ai cũng hiểu đây chỉ là những tình huống và nhân vât hư
cấu, mà hồi hộp xem cách thức tác giả và các diễn viên xử lý các tình
huống cụ thể như thế nào, không còn tâm lý lấy sự thật đời sống đo đếm
những gì diễn ra trên màn hình nữa. Nhưng hình như đến bản Việt hóa Hậu duệ mặt trời đang chiếu trên VTC3, và một số kênh trực tuyến, vào các tối thứ 7, chủ nhật và thứ 2, thì đã đặt ra nhiều vấn đề khác. Theo các nhà sản xuất, vốn là hậu duệ của những người lính trong những năm đất nước có chiến tranh, khi xem Hậu duệ mặt trời, một bộ phim ăn khách của Hàn quốc, ca ngợi người lính và những mối tình đẹp của lớp trẻ hôm nay, một bộ phim thành công, được nhiều nước công nhận , không chỉ chiếu lại mà niều nước còn mua bản quyền để sản xuất. Bởi ở kịch bản này, nữ tác giả đã tạo ra một tình huống giả định, với một xứ sở giả định, nhưng ngưiời lính là của Hàn quốc đã thể hiện những phẩm chất cao quý của họ trong nghĩa vụ đối với Tổ quốc và nhân dân.Vẫn biết là giữa một quân đội bách chiến như quân đội ta với muôn vàn chiến công huyền thoại mà so với bất cứ quân đội nào cũng khập khiểng. Nhưng thực tế là cho đến nay, thống lĩnh trên màn hình vẫn là anh bộ đội những năm chiến tranh. Mấy năm gần đây thì loạt phim Cảnh sát hình sự, với nhiều tập phim hấp dẫn xây dựng được nhiều hình ảnh đẹp về người chiến sĩ CAND đương thời. Nhưng người lính trẻ, đang bảo vệ biên cương, biển đảo và sự bình yên cho đất nước thì quá thưa vắng trong các bộ phim nghệ thuật. Đó là động lực khiến các nhà sản xuất mạnh dạn mua bản quyền, quyết Việt hóa và khẩn trương sản xuất, trong điều kiện kinh phí cao nhất có thể.
Nhưng
nhiệt tình và tâm huyết của những người làm phim chưa phải là đảm bảo
chắc chắn cho thành công. Những tập phim đầu khi phát sóng, nếu được
đông đảo người xem chờ đợi, thì cũng ngay lập tức dậy sóng với những dư
luận trái chiều. Trên nhiều kênh thông tin, dư luận xuất phát từ nhiều
quan diểm và cả lập trường khác nhau. Quân đội chúng ta là nhất, là số
một, sao phải đi mua kịch bản của quân đội một nước mà ở đó họ chưa có
chiến thắng nào. Trả lời câu hỏi này là nhiệm vụ chung của cả nền văn
nghệ, trong đó có những cơ quan chủ quản về văn nghệ của Quân đội. Vấn
đề ở đây chỉ là, trong kịch bản này, các tác giả đã dùng những tình
huống giả định, đặt vào đó những người lính trẻ và bạn bè cùng thế hệ,
để tạo ra những nhân vật có phẩm chất cao, có kỹ năng chiến đấu tốt,chịu
nhiều thiệt thòi, thậm chí có người phai hy sinh,được người xem cảm phục
,yêu mến . Ê kíp làm phim đã làm tất cả để truyền đạt tình cảm đó đối
với người xem trong nước, đặc biệt là các bạn trẻ, để có lòng yêu nước,
và có ao ước được là những người lính như
họ.Nhiều nhược điểm, thiếu sót trong dàn dựng , tổ chức đội hình,trang
phục, lễ tiết đã là những điều được dư luận quan tâm góp ý nhất. Nhưng ở
đây, lại có sự khác biệt: Đã Việt hóa,thì không thể mặc trang phục quân
đội nào khác. Nhưng vốn kịch bản, đã là những tình huống giả định, công
việc, nhiệm vụ, địa điểm đều là giả định, nên rất khó đem đối chiếu với
những hoạt động cụ thể của Quân đội hiện nay, để phân đúng sai. Thế mới
thấy, khi chọn một kịch bản dẫu hay của một quân đội khác, khi đặt người
lính QĐND VN vào vẫn thấy lộ ra rất nhiều điều bất cập. Ngay ở Hàn quốc,
được dàn dựng với sự hỗ trợ
tối đa của quân đội và Nhà nước, khán giả, đặc biệt là quân đội cũng có
những phản ứng, không hoàn toàn hài lòng. Nhưng mọi tác phẩm nghệ thuật
đều có số phận như thê.
Hy vọng Hậu duệ mặt trời phiên
bản VN, với những thành công và hạn chế của nó, sẽ để lại một dư âm tích
cực: Không lý gì, với một đội quân Anh hùng với bao chiến công hiển
hách, mà những nhà tổ chức của văn hóa văn nghệ nước nhà hôm nay không
đầu tư để có những tác phẩm xứng đáng ?Trong nhiều cm trên mạng,có một
câu này tôi nghĩ có thể động viên được những người làm phim: Khen chê gì
cũng được, nhưng hãy để yên cho hàng ngàn chiến sĩ Trung đoàn
tôi được hồi hộp theo dõi hình
ảnh những đồng đội chúng tôi , những người lính trẻ Việt nam đang hoạt
động, chứ không phải chỉ lính Mỹ, lính Hàn, lính Trung quốc như lâu nay
VĨNH HOÀNG |