|
Trong chợ trời của kỷ nguyên ngã giá Tản văn
Nguyễn Ngọc Tư
Bạn kể nhỏ tới giờ bạn bị
đòn hai lần. Nhớ đời. Không hẳn vì ít đòn mà nhớ như khắc như khảm. Lần
đầu là năm bạn mười bảy tuổi, quãng đó là mùa đầu của làn sóng lấy chồng
ngoại quốc. Cô bạn bên xóm được gả tới Busan, năm sau về thăm nhà, đem
theo ông chú chồng muốn tìm vợ. Bạn được rủ qua cho người ta coi mắt,
cùng với mấy đứa con gái bên xóm. Hôm đó cả đám cũng không cần ưỡn ẹo
tới lui, chỉ ngồi đó thôi, cắn hột bí, phát vào vai nhau cười. Chiều lại
thì má bạn hay, bà bắt nằm dài trên ván ngựa, quất ba roi, thẳng tay.
‘Má đẻ con chớ không đẻ
món hàng, sao tuỳ tiện cho người ta săm soi’, bạn nhớ lúc quăng cây
thước thợ may gãy đôi đi, má khóc tức tưởi một hồi, khóc lớn hơn cả bạn,
khi đó choáng váng vì trận đòn đầu đời, vì nhận ra mình hạnh phúc cỡ nào
bởi được nuôi dạy tử tế mà không cần kinh qua những trận mưa roi.
Năm bạn hai mươi hai tuổi,
thử việc ở công ty bảo hiểm. Một tối ba nhìn thấy bạn xỉn mèm trong quán
nhậu, vì khách nói uống hết mấy chai này anh sẽ ký hợp đồng. Bạn tỉnh
dậy thấy mình ở nhà, không nhớ về được bằng cách nào, nhưng nhớ được chỗ
mình nằm đây đúng chỗ bị đòn lần trước, nhưng đợt này khác ở người cầm
roi.
‘Con là ai mà muốn bán
mình bằng mấy cái hợp đồng rẻ mạt ?’, ba nói trước khi quật bạn một roi
duy nhất, rồi nghẹn giọng bỏ ra ngoài.
Bốn roi tất thảy đó thay
đổi bạn. Cây roi chỉ chạm vào bề mặt thịt da, nhưng lời của ba má thì
vào đến xương tuỷ. Rằng người ta thì không phải hàng hoá, ít nhất cũng
không cho phép bản thân coi chính mình là thứ có thể bán mua.
Bạn không coi đó bài học
đạo đức. Nó là ngón tự vệ. Hệt như bạn đi học mấy khoá aikido phòng
thân. Đặt mình ra ngoài những cuộc mặc cả là một thứ kỹ năng sống, nhất
là trong cái kỷ nguyên nhốn nháo bán mua này. Thứ gì cũng có thể là món
hàng, thánh thần chung phận, điểm thi đại học giá cao, nội tạng đắt
hàng, tới mấy bộ xương khô còn được nhiệt tình chào bán.
Có quá nhiều thứ được nguỵ
trang kỹ càng trong kỷ nguyên ngã giá. Những hợp đồng lao động không ghi
điều khoản đi uống bia tiếp khách công ty vào cuối giờ và ký giao kèo
làm ăn trong quán nhậu lúc nửa đêm. Những tiệm gội đầu mát xa treo bảng
việc nhàn lương cao bao ăn ở. Những chị sếp hay bảo nhân viên chạy về
nhà chị ấy gom quần áo đang phơi ngoài sào, hay ‘ghé chợ mua giùm chế
chai dầu nước xanh’.
Phân biệt làm công ăn
lương và nô lệ là hai chuyện khác nhau, bạn bị chê gàn, mỗi lần nhảy
việc là để lại sau lưng một biển lườm, ‘thời buổi này mà còn làm cao’.
Má bạn thấy con ngồi điền cả chục hồ sơ xin việc, có lần than với xóm
giềng, nói sợ mình đã dạy con sai, rằng lấy tự trọng làm đầu, rằng một
con người nên đặt mình ra ngoài mọi cuộc mặc cả.
‘Không sao đâu, con cũng
không ưng mình bị dán hạn sử dụng’, bạn cà rỡn, an ủi người lớn trong
nhà. Bạn thực sự thấy thoải mái khi chưa đánh mất mình, bởi tiền hoặc
nhiều tiền. Quãng nào không có việc thì đi làm thiện nguyện. Có lần đi
dạy tiếng Anh cho nhà mở của những phụ nữ bị bán qua biên giới, chiều
nào về mắt cũng sưng bởi
chuyện cuộc đời. Mấy cô gái ở đó hồi nhỏ bị đòn như cơm bữa, nhưng không
ai dạy họ như ba má dạy bạn, đừng để bản thân trở thành một món hàng. Họ
bị bán bởi người thân, bạn bè, hoặc chính họ đứng ra bán mình, hết thảy
đều bằng tiền mặt. Nhìn những người phụ nữ được cứu về từ địa ngục, bạn
nhớ đứa cháu họ bỏ ngang đại học khi cuối năm ba, đi lao động chui ở
nước ngoài. Chỉ chữ ‘chui’ đã nói hết thân phận đó rồi. Lần nào đi ngang
nhà thằng nhỏ, cũng thấy bà nội nó ngồi lần tràng hạt, cầu an cho đứa
cháu lâu chẳng tin gì. ‘Qua bên đó làm giàu siêu nhanh’, câu cuối cùng
của thằng cháu khi từ giã bà con, đã chính thức khước từ những lời
khuyên nhủ.
Bạn không kịp kể thằng
cháu nghe chuyện anh Khoai bán vé số ở trạm xe buýt gần nhà. Lúc thằng
nhỏ lên máy bay và biến mất như một làn khói, anh chưa xuất hiện. Bẩm
sinh không tay nửa người trên trụi lẳn, đeo cái giá giắt vé số trước
bụng, anh để người mua tự lấy, chính họ tự bỏ tiền vào miệng giỏ đeo
trên ngực. Nhiều lần được bố thí nhưng anh đều từ chối, anh nói mình thu
nhập vậy đủ rồi. ‘Người ta có hai tay, kiếm một ngày hai trăm, tui không
tay thì bằng phân nửa họ, là phải’, anh nói. Rồi kể hồi mình bảy tuổi,
có người tới gợi ý đưa bà nội anh ít tiền để đưa đứa nhỏ ra phố ăn xin.
Nhưng bà nội anh cầm cả xô nước tạt vào người nọ, nói mời đi nơi khác,
nhà này gì cũng bán, con cháu thì không.
Bà nội anh ngầu, nên anh
cũng ngầu. Nhưng bạn thấy trong sự ung dung có gì đó như là chống đỡ,
được chừng nào hay chừng ấy. Bạn biết đặt mình ra ngoài những cuộc bán
mua điên dại buổi này, chỉ tự vệ tương đối. Bởi ta đâu biết trước chuyện
leo lên chiếc xe đò nọ lại bị bán vài lượt mới đến nơi, hoặc đăng ký một
chuyến nghỉ dưỡng ngắn ngày, là công ty du lịch đã kịp ngã giá bán khách
cho mối khác kiếm lời. Và bạn biết làm gì đây, một khi Tổ Quốc bị đem ra
mặc cả, phận con dân sao khỏi bị sang tay với giá rẻ như cho.
Trở về trang chủ Nguyễn Ngọc Tư
Dùng bản Tư gởi
|