LUẬT KHOA
16-9-21
Ý thức chống dịch: dân trí thấp hay quan trí lỏng?
Quy định phòng chống dịch dường như chỉ để phạt dân.
YÊN
KHẮC CHÍNH
Hình ảnh hoạt động của các lãnh đạo cấp cao Việt Nam trong thời kỳ dịch
bệnh.
Ảnh: VGP/ Nhật Bắc, Vietnamnet, Báo Ấp Bắc, Cổng thông tin điện tử tỉnh
Phú Thọ.
Chính sách phòng chống dịch COVID-19 ở Việt Nam, từ việc rào chốt nhốt
chặt đến kiên quyết truy tố phạt tù những ai vi phạm, có thể được xếp
vào loại hà khắc nhất thế giới.
Lý
do được viện dẫn nhiều nhất cho việc áp dụng các quy định cực đoan là
“dân trí thấp”, rằng người Việt Nam không có tinh thần tự giác như ở các
quốc gia phát triển, nên cần phải mạnh tay đưa vào khuôn khổ.
Dân
trí của người Việt Nam thấp hay cao là đề tài cần được đào sâu nghiên
cứu. Tuy nhiên, đặt bên cạnh những biểu hiện ngồn ngộn của “quan trí”,
khó có lý do để tin rằng phần đông người dân lại có tư chất thấp hơn các
quan chức chính quyền, nhất là khi so sánh với những lãnh đạo đứng đầu
đất nước.
Thủ tướng: gặp người lạ, kể cả trẻ em, vẫn bắt tay vỗ vai
Thủ
tướng Phạm Minh Chính là một trong những quan chức thường
xuyên yêu cầu “các địa phương phải thực hiện nghiêm quy định 5K”,
liên tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “nâng cao ý thức trách nhiệm
của người dân, động viên, tuyên truyền cho người dân thực hiện nghiêm
các quy định về phòng, chống dịch.” [1]
Ông
cũng là một trong những quan chức hay bỏ qua các quy định sơ cấp nhất về
phòng chống dịch.
Trong chuyến tham quan tại Thái Nguyên vào ngày 3/9 vừa qua của thủ
tướng, có thể thấy hầu hết các quy định phòng chống dịch đều bị phớt lờ.
Tại
tất cả các cuộc gặp gỡ, từ nhân viên nhà máy, học sinh cấp 2 cho đến các
trẻ em mầm non, thủ tướng không những không giữ khoảng cách mà còn chủ
động có những cử chỉ va chạm, tiếp xúc trực tiếp với người lạ. [2]
Các hoạt động của Thủ tướng Phạm Minh Chính trong buổi tham quan tại
Thái Nguyên vào ngày 3/9/2021.
Ảnh: VGP/ Nhật Bắc.
Ông
hồn nhiên vỗ vai nhân viên nhà máy, khoác vai các học sinh, nắm tay thân
mật những đứa trẻ.
Bản
thân ông thủ tướng đã được tiêm vaccine phòng covid (dù người dân không
ai được biết cụ thể khi nào và loại gì). Nhưng rất nhiều người bị ông
tiếp xúc, thuộc nhóm đối tượng dưới 18 tuổi, chắc chắn chưa được tiêm
vaccine. Cho đến thời
điểm hiện tại, toàn tỉnh Thái Nguyên có tỷ lệ tiêm vaccine chỉ dưới
10%. [3]
Cũng
trong chuyến tham quan trên, tại buổi họp trong một phòng học của trường
nội trú cấp 2, Thủ tướng Phạm Minh Chính là người duy nhất gỡ khẩu trang
khi phát biểu.
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu trong cuộc họp với các quan chức
Thái Nguyên vào ngày 3/9/2021.
Ảnh: VGP/ Nhật Bắc.
Đó
không phải là lần duy nhất các quy định phòng chống dịch bị người đứng
đầu chính phủ bỏ qua. Trong những chuyến thị sát làm việc tại địa phương
của ông, những người tham gia đứng
túm tụm sát rạt nhau, [4] còn ông thủ tướng lúc thì vô
tư nắm tay đứa trẻ gặp ngoài đường, [5] khi lại hồn
nhiên vỗ vai nhân viên y tế trong lúc mình đeo khẩu trang ngược. [6]
Ý
thức bản thân thì như vậy, nhưng Thủ tướng Phạm Minh Chính vẫn không
ngừng ra các mệnh
lệnh yêu cầu “xử lý nghiêm theo pháp luật các trường hợp vi phạm quy
định về phòng, chống dịch bệnh.” [7]
Tổng bí thư: Khẩu trang thích thì đeo, không thích thì gỡ
Trong thời kỳ dịch bệnh, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không xuất hiện
nhiều trước công chúng như các lãnh đạo khác, nhưng những lần ông lộ
diện người dân đều thấy được các ngoại lệ.
Lần
gần nhất, vào ngày 2/9 vừa qua, trong chuyến tham quan Khu di tích Chủ
tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch ở Hà Nội, các hình ảnh cho thấy tổng
bí thư đã không
tuân thủ các quy định phòng chống dịch. [8]
Ông
đeo khẩu trang lúc tham quan bên ngoài, nhưng khi ở trong căn phòng
tưởng niệm lại tháo
khẩu trang ngồi xuống ghế trò chuyện với các cán bộ đi cùng. [9]
Những bức ảnh ông tổng bí thư không đeo khẩu trang đã bị xóa khỏi các
trang tin tức chính. Riêng đoạn
video hiện vẫn còn lưu giữ. [10]
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trong chuyến tham quan Khu di tích Chủ tịch
Hồ Chí Minh vào ngày 2/9/2021.
Ảnh: VOV TV, Báo Ấp Bắc.
Đó
không phải lần đầu tiên người đứng đầu Đảng Cộng sản phớt lờ các quy
định phòng chống dịch.
Vào
đầu tháng 2/2021, tại một hoạt động chúc Tết, trong suốt hành trình từ
lúc gặp gỡ các quan chức cho đến các đại diện người dân, ông Trọng đều không
đeo khẩu trang. [11]
Đáng
chú ý là trong sự kiện đó, hầu hết các quan chức đi cùng ông, bao gồm
Vương Đình Huệ (vào thời điểm trên vẫn còn giữ chức bí thư Thành ủy Hà
Nội) và Chu Ngọc Anh (chủ tịch thành phố Hà Nội) cũng không chấp hành
quy định đeo khẩu trang và giữ khoảng cách nơi công cộng.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và các quan chức đi cùng trong hoạt động
chúc Tết vào ngày 11/2/2021.
Ảnh: Vietnamnet.
Một
tuần sau đó, trong chương trình trồng cây tại Khu di tích Hoàng thành
Thăng Long, ông Trọng cũng là một trong số ít người không
đeo khẩu trang, kể cả khi va chạm tiếp xúc gần với rất nhiều người
xung quanh. [12]
Trong khoảng thời gian trên, đầu tháng 2/2021, trên khắp cả nước, từ Hà
Nội, [13] Huế,
[14] Đà
Nẵng đến Đà
Lạt hay Vũng
Tàu, [15] [16] [17] rất nhiều người dân đã bị xử phạt vì hành vi
không đeo khẩu trang nơi công cộng.
Quy định phòng chống dịch: Quan thì miễn nhiễm?
Thủ
tướng và tổng bí thư không phải là những quan chức cấp cao duy nhất xem
thường các quy định phòng chống dịch.
Chủ
tịch nước Nguyễn Xuân Phúc không ít lần đặt mình làm ngoại lệ trong các
hoạt động thu hút đông người.
Ông
không đeo khẩu trang, tiếp xúc va chạm trực tiếp với nhiều người, kể cả
khi đó là trẻ em hay người lớn tuổi.
Trong một bức ảnh chụp khi đi thăm và tặng quà gia đình chính sách trên
địa bàn Hà Nội vào ngày 29/4/2021, ông Phúc không
đeo khẩu trang mà ngồi cạnh bắt tay, vỗ vai một cụ bà. [18] Bà cụ và
các cán bộ đi cùng, bao gồm Chủ tịch thành phố Hà Nội Chu Ngọc Anh, cũng
không đeo khẩu trang.
Trước đó, vào ngày 21/4/2021, nhân dịp giỗ tổ Hùng Vương, rất đông cán
bộ và người dân đã tụ
tập xung quanh khi ông Phúc đến xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú
Thọ. [19] Trong hàng trăm người chen chúc khi đó, số người đeo khẩu
trang chỉ đếm trên đầu ngón tay (trong đó không có ông chủ tịch nước).
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú
Thọ vào ngày 21/4/2021 (ảnh trên), và tại Hà Nội vào ngày 29/4/2021 (ảnh
dưới).
Nguồn: Cổng thông tin điện tử tỉnh Phú Thọ, Báo Hà Nội Mới.
Ở
cùng thời điểm, vào ngày 26/4/2021, trang thông tin của Chính phủ đăng
bài viết với tiêu
đề “Lễ hội đông người nếu không đeo khẩu trang cần quyết liệt xử
phạt”. [20] Chính quyền các địa phương ở Hà
Nội lẫn TP.
Hồ Chí Minh khi đó đều “thẳng tay” xử phạt những người không đeo
khẩu trang. [21] [22]
Nhìn
vào tấm gương ý thức của các lãnh đạo cao nhất nước, không có gì ngạc
nhiên khi cán bộ chính quyền các cấp đều xem thường những quy định phòng
chống dịch mà chính họ áp đặt xử phạt người dân.
Tại
TP. Hồ Chí Minh thời gian qua, khi các hoạt động giao hàng bị hạn chế
nghiêm ngặt, các shipper phải xét nghiệm thường xuyên và tuân thủ yêu
cầu giao hàng không tiếp xúc, thì những hoạt động có tính chất tuyên
truyền của chính quyền lại không cần tuân theo những quy định chống dịch
tương tự.
Ảnh trên: Vietnamnet (trái), Pháp Luật. Ảnh dưới: Tuổi Trẻ.
Bất
kể đó là khi bộ
đội “đi chợ hộ” hay cán
bộ địa phương giao hàng, [23] [24] khi Thành
đoàn tặng quà cho sinh viên ở ký túc xá hay lúc Thành
đoàn nhận quà tặng từ cơ quan báo chí, các quy tắc nghiêm ngặt áp
đặt cho thường dân đều trở nên vô nghĩa. [25] [26]
Trong khi đó, các phương tiện truyền thông của nhà nước ngày ngày vẫn tuyên
truyền về tình trạng “thiếu ý thức” của người dân, cho đó là nguồn
cơn làm lây lan dịch bệnh. [27]
Chú
thích
1.
Sự B. T. (2021, August 11). Thủ tướng: Tập trung ưu tiên cho chống
dịch. BAO DIEN TU VTV. https://web.archive.org/web/20210817210535/https://vtv.vn/chinh-tri/thu-tuong-tap-trung-uu-tien-cho-chong-dich-20210811212843613.htm
2.
Dũng – T. (2021, September 3). Chùm ảnh Thủ tướng thăm và làm việc
tại Thái Nguyên. Nhịp sống kinh tế Việt Nam & Thế giới. https://web.archive.org/web/20210903190533/https://vneconomy.vn/chum-anh-thu-tuong-tham-va-lam-viec-tai-thai-nguyen.htm
3.
VnExpress. (2021, June 23). Số liệu tiêm vaccine ở Việt Nam. Tin
nhanh VnExpress. https://vnexpress.net/covid-19/vaccine
4.
Chiến H. A. (2021, August 27). Thủ tướng kiểm tra công tác phòng
chống dịch COVID-19 tại Đồng Nai. Tin tức mới nhất 24h – Đọc Báo Lao
Động online – Laodong.vn. https://web.archive.org/web/20210827163516/https://laodong.vn/thoi-su/thu-tuong-kiem-tra-cong-tac-phong-chong-dich-covid-19-tai-dong-nai-946738.ldo
5.
VnExpress. (2021b, August 27). Thủ tướng: Người dân còn lúng túng
chưa biết gọi ai khi cần. vnexpress.net. https://web.archive.org/web/20210830101426/https://vnexpress.net/thu-tuong-nguoi-dan-con-lung-tung-chua-biet-goi-ai-khi-can-4346947.html
6. Thủ
tướng Phạm Minh Chính kiểm tra, chỉ đạo, động viên công tác chống dịch
tại Bình Dương. (2021). Bộ Y tế. https://web.archive.org/web/20210829023558/https://ncov.moh.gov.vn/web/guest/chi-dao-dh/-/asset_publisher/q4USy75NdpUZ/content/6847912-419
7.
Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế. (2021). Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký
Công điện số 1108/CĐ-TTg yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương tăng cường phòng, chống dịch COVID-19 trong kỳ nghỉ lễ Quốc
khánh 2/9. https://vncdc.gov.vn/thu-tuong-pham-minh-chinh-vua-ky-cong-dien-so-1108cd-ttg-yeu-cau-ubnd-cac-tinh-thanh-pho-truc-thuoc-trung-uong-tang-cuong-phong-chong-dich-covid-19-trong-ky-nghi-le-quoc-khanh-29-nd16473.html
8. Tổng
Bí thư Nguyễn Phú Trọng dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh.
(2021). Báo Ấp Bắc. https://web.archive.org/web/20210902163801/http://baoapbac.vn/chinh-tri/202109/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-dang-huong-tuong-niem-chu-tich-ho-chi-minh-933792/
9.
V. (2021). Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng dâng hương tưởng niệm Chủ
tịch Hồ Chí Minh. Copyright (c) by Http://Truyenhinhvov.Vn. https://web.archive.org/web/20210902163639/https://truyenhinhvov.vn/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-dang-huong-tuong-niem-chu-tich-ho-chi-minh-164210902114229121.htm
10.
Sự B. T. (2021, September 2). Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng dâng hương
tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh. BAO DIEN TU VTV. https://vtv.vn/chinh-tri/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-dang-huong-tuong-niem-chu-tich-ho-chi-minh-20210902132910215.htm
11.
V. (2021, February 11). Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng
chúc Tết nhân dân bên Hồ Gươm. VietNamNet. https://web.archive.org/web/20210211190318/https://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chinh-tri/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-nguyen-phu-trong-chuc-tet-nhan-dan-ben-ho-guom-712634.html
12.
Hải P. H. (2021, February 17). Tổng Bí thư, Chủ tịch nước trồng cây
tại Hoàng Thành Thăng Long. VietNamNet. https://web.archive.org/web/20210227201412/https://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chinh-tri/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-trong-cay-tai-hoang-thanh-thang-long-713412.html
13. 5 người không đeo khẩu trang bị phạt 9 triệu đồng. (2021,
February 3). Báo Sài Gòn Giải Phóng. https://www.sggp.org.vn/5-nguoi-khong-deo-khau-trang-bi-phat-9-trieu-dong-712333.html
14.
Cổng thông tin của Bộ Y tế về đại dịch COVID-19. (2021). Công an Huế
xử phạt nhiều trường hợp không đeo khẩu trang trong mấy ngày Tết. https://covid19.gov.vn/cong-an-hue-xu-phat-nhieu-truong-hop-khong-deo-khau-trang-trong-may-ngay-tet-1717239891.htm
15.
ncov.vnanet.vn. (2021). Đà Nẵng quyết liệt phòng, chống dịch COVID-19.
Copyright © 2020 by ncov.vnanet.vn. https://ncov.vnanet.vn/tin-tuc/da-nang-quyet-liet-phong-chong-dich-covid-19/dc68de5d-579b-4f86-ab54-68e198d8a142
16.
Báo Công an Nhân Dân. (2021, February 19). Lập chốt phạt hàng chục
người không đeo khẩu trang. https://cand.com.vn/doi-song/Lap-chot-phat-hang-chuc-nguoi-khong-deo-khau-trang-i597551/
17.
Tin, ảnh: Ng.Giang – Kha San. (2021, February 10). Nhiều người bị xử
phạt 2 triệu đồng vì không đeo khẩu trang khi đến TP biển Vũng Tàu.
https://nld.com.vn. https://nld.com.vn/thoi-su/nhieu-nguoi-bi-xu-phat-2-trieu-dong-vi-khong-deo-khau-trang-khi-den-tp-bien-vung-tau-20210210094319881.htm
18. Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thăm, tặng quà gia đình chính
sách trên địa bàn Hà Nội. (2021). Hanoimoi.Com.Vn. http://www.hanoimoi.com.vn/tin-tuc/Chinh-tri/997813/chu-tich-nuoc-nguyen-xuan-phuc-tham-tang-qua-gia-dinh-chinh-sach-tren-dia-ban-ha-noi
19. Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thăm khu dân cư mới xã Tứ Xã,
huyện Lâm Thao. (2021). Cổng Thông Tin Điện Tử Phú Thọ. https://phutho.gov.vn/vi/chu-tich-nuoc-nguyen-xuan-phuc-tham-khu-dan-cu-moi-xa-tu-xa-huyen-lam-thao
20. Lễ hội đông người nếu không đeo khẩu trang cần quyết liệt xử
phạt. (2021). Baodientu.Chinhphu.Vn. https://baochinhphu.vn/Suc-khoe/Le-hoi-dong-nguoi-neu-khong-deo-khau-trang-can-quyet-liet-xu-phat/429289.vgp
21.
Tuổi Trẻ. (2021). Hà Nội ‘thẳng tay’ phạt người không đeo khẩu trang
2 triệu đồng. https://tuoitre.vn/ha-noi-thang-tay-phat-nguoi-khong-deo-khau-trang-2-trieu-dong-20210430162856027.htm
22.
Tuổi Trẻ. (2021). TP.HCM: Lập biên bản xử phạt 6 người không đeo khẩu
trang. https://tuoitre.vn/tp-hcm-lap-bien-ban-xu-phat-6-nguoi-khong-deo-khau-trang-20210427113548949.htm
23.
Vietnamnet. (2021). Người dân xóm trọ ở TP.HCM rưng rưng nhận cứu trợ
từ bộ đội. https://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/nguoi-dan-xom-tro-o-tp-hcm-rung-rung-nhan-cuu-tro-tu-bo-doi-768664.html
24.
ĐăNg, H. L. N.-. (2021, August 23). TP.HCM: Bộ đội cùng cán bộ phường
xã đi chợ hộ, trao quà tận nhà cho người dân. PLO. https://plo.vn/ban-doc/tphcm-bo-doi-cung-can-bo-phuong-xa-di-cho-ho-trao-qua-tan-nha-cho-nguoi-dan-1010075.html
25.
Tuổi Trẻ. (2021). ATM việc làm, nhà trọ sẻ chia với người dân trong
dịch COVID-19 ở TP.HCM. https://tuoitre.vn/atm-viec-lam-nha-tro-se-chia-voi-nguoi-dan-trong-dich-covid-19-o-tphcm-20210817121954303.htm
26.
Tuổi Trẻ. (2021). Phòng chống dịch là nhiệm vụ hàng đầu. https://tuoitre.vn/phong-chong-dich-la-nhiem-vu-hang-dau-20210817214500176.htm
27.
Báo An Ninh Thế Giới. (2021, August 3). Cần lắm một liều “vaccine ý
thức.”https://antg.cand.com.vn/Phong-su/can-lam-mot-lieu-vaccine-y-thuc–i622672/