|
Dư âm
từ các công hàm ngoại giao
Việt Trung
Động thái hiếm hoi: Từ 30/3/2020
đến 10/4/2020, Hà Nội đã gửi 3 công hàm lên Tổng thư ký LHQ. Các công
thư này phản bác mạnh mẽ công hàm của Trung Quốc đệ trình hôm 23/3/2020,
đồng thời thông báo cho Malaysia và Philipinnes về lập trường của Việt
Nam đối với các công hàm của hai nước này cũng từng được lưu hành tại
LHQ trước đó.
Công hàm phản bác Trung Quốc đệ trình ngày 30/3 mang số 24-HC-2020 được
nộp vào thời điểm tình hình trong nước và thế giới khá chộn rộn. Trung
tuần tháng Tư hiện là thời gian cao trào của mùa dịch “Virus Vũ Hán”.
Tuy vậy, cùng với 2 công hàm đệ trình hôm 10/4 liên quan đến Malaysia và
Philipinnes, cả 3 công thư này không bị chìm xuồng như sự kiện thoảng
qua. Ngược lại, nhờ một phần đại dịch Covid19 – cộng hưởng với tội ác
Trung Quốc gây ra hôm 2/4 đối với gần chục ngư dân Quảng Ngãi và với
những hành động ngày càng hung hăng của Bắc Kinh ở Biển Đông kể từ từ
14/4 – cả 3 công hàm ấy có thêm sức lan toả.
Có thể cảm nhận được bầu không khí phấn chấn, từ các chuyên gia quen
thuộc trong và ngoài nước, từ giới nghiên cứu chuyên sâu về Biển Đông
đến một vài lão thành cách mạng và các nhà báo “ăn theo” lề đảng… Tất cả
đều cấp tập bình luận, cấp tập đưa tin và tung ra các nhận xét. Dù chất
lượng có khác nhau nhưng những ý kiến phân tích thống nhất với nhau ở
một số nội dung và ý nghĩa mới – đó là sự rõ ràng, minh bạch hơn trong
lập trường chính trị và quan điểm thống nhất của Hà Nội dựa vào nền tảng
của công pháp quốc tế trong các vấn đề tranh chấp trên biển với Tàu.
Những điểm mới nổi bật
Ngay từ cuối năm 2019, ở một Hội thảo quốc tế hàng năm về Biển Đông tại
Hà Nội, đích danh Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung đã hé lộ khả
năng Việt Nam không loại trừ sự lựa chọn các công cụ và thiết chế pháp
lý để giải quyết vấn đề tranh chấp biển đảo với Bắc Kinh. Với Công hàm
30/3, cũng như 2 công hàm gửi trong cùng một ngày 10/4, Việt Nam tái
khẳng định một cách công khai xu hướng lựa chọn từng hé lộ, tuy với thái
độ còn thận trọng nhưng rõ ràng đã nhích gần hơn tới võ đài pháp lý.
Một biểu hiện hưng phấn cao độ khi có ý kiến đánh giá, Công hàm 30/3
dành cho Trung Quốc là công thư ngoại giao chưa từng có từ trước tới nay
– một động thái “ra đòn” khá mạnh mẽ và đúng thời điểm… Mạnh mẽ, đúng
thời điểm thì chuẩn không cần chỉnh, nhưng chưa từng có tiền lệ thì có
lẽ các chuyên gia “chém” hơi quá! Thực ra cho đến giờ này, Việt Nam
không dưới vài ba lần đã cho lưu hành ở LHQ các loại công thư phản đối
lập trường của Trung Quốc vi phạm các nguyên tắc được ấn định trong
UNCLOS-1982 về Biển Đông.
Nhưng cái mới đầu tiên của đợt quốc tế vận lần này, nổi bật với công hàm
24-HC-2020 là, Việt Nam gián tiếp (và cũng chỉ gián tiếp thôi!) công
khai ủng hộ phán quyết năm 2016 của CPA, phản bác “đường đứt khúc chín
đoạn” (hay còn gọi là đường lưỡi bò). Tuy nhiên, các hội đoàn dân sự
trong nước chớ mừng vội! Mặc áo chữ U bị delete, thậm chí mùa “cúm Vũ
Hán” mà đeo khẩu trang có đường lưỡi bò gạch chéo, có thể vẫn bị công an
triệu tập về đồn làm việc như thường! Trong một chính thể toàn trị thì
yêu nước cũng là một đặc quyền. Không phải ai, lúc nào cũng được phép
phản đối Trung Quốc, dù là dưới hình thức biểu trưng!!!
Cái mới thứ hai liên quan đến công hàm 30/3 là, sau khi phản bác đường
lưỡi bò, Hà Nội “khoát nước theo mưa”, dùng nội dung phán quyết hồi 2016
khi Philippines giành được tại CPA, đồng thời bao gồm cả quần đảo Hoàng
Sa, để bác bỏ đòi hỏi chủ quyền của cả Kuala Lumpur lẫn Bắc Kinh trong
các công hàm ngày 12/12/2019 (Malaysia) và 23/3/2020 (Trung Quốc). Hà
Nội coi đây là “các vi phạm nghiêm trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và
quyền tài phán của Việt Nam tại Biển Đông”. Bước đi này được đánh giá là
quan trọng và cần thiết, nếu như Hà Nội không muốn mất đòi hỏi về chủ
quyền trước Trung Quốc, nước đang đòi hỏi gần 90% diện tích Biển Đông.
Cái mới thứ ba, cùng với động thái ngoại vận thông qua công hàm nói
trên, chỉ mấy ngày sau, Việt Nam đã mạnh mẽ phản ứng quyết liệt trước
các hành động hiếp đáp của Trung Quốc đối với công dân của mình tại các
ngư trường truyền thống bao đời nay. Nếu như năm ngoái, khi Trung Quốc
quậy phá khu vực Bãi Tứ Chính thì phải chờ hàng tuần lễ, sau khi tàu
Trung Quốc tiến sâu vào CS và EEZ, người phát ngôn BNG mới “thỏ thẻ” lên
tiếng phản đối. Lần này, bà Lê Thị Thu Hằng phản ứng tắc lự, lại còn bắt
phía Trung Quốc phải điều tra những kẻ thủ ác, thậm chí còn đòi bồi
thường thiệt hại. Bí quá, bà Hoa Xuân Oánh đành tuyên bố liều là do tàu
gỗ của Việt Nam đâm vào tàu sắt của Trung Quốc nên bị chìm.
Việt Nam sẽ không cô độc
Sau nửa tháng trời, cuộc chiến giữa các công hàm dường như vẫn chưa hết
nóng. Cho dù không khí phấn chấn ở giai đoạn đầu có xu hướng giảm dần,
nhưng dư âm của động thái ngoại vận ấy vẫn còn lan toả. Hy vọng, với
thời gian nó sẽ không bị độ nóng của của các sự kiện thời sự mới hơn lấn
át, ví như cuộc Hội nghị Cấp cao ASEAN+3 hay cao trào thế giới sẽ kiện
Trung Quốc (Mỹ, Anh và Pháp đã ra tuyên bố), vì để con “Virus Vũ Hán”
lây lan thành đại dịch thế kỷ. Nhìn toàn cảnh, Việt Nam cần vượt qua
được vận xui: Cùng lúc ngồi vào hai chiếc ghế ở LHQ thì lại gặp đại dịch
toàn cầu, khiến cho không gian vận động ngoại giao của Hà Nội đối với
ASEAN cũng như đối với thế giới có phần bị thu hẹp đáng kể.
Hội nghị ASEAN+3 hôm 14/4, vì thế đã không đưa được bất cứ nội dung phê
phán nào, dù là ám chỉ, liên quan đến những hoạt động hung hăng bất
thường của Trung Quốc trên Biển Đông trong giai đoạn đại dịch, vào Tuyên
bố chung. Thay vào đó, Việt Nam và các thành viên ASEAN đang có tranh
chấp với Trung Quốc phải lo đối phó với kịch bản xấu nhất là, tất cả
những hành động “múa gậy vườn hoang” của Bắc Kinh sẽ thúc đẩy những hành
động quyết đoán hơn hòng trám lỗ trống quyền lực, thực hiện tham vọng
làm bá chủ ở Biển Đông.
Các đối phó hiện nay cần tập trung theo hai hướng. Thứ nhất, các căn cứ
của Trung Quốc giờ đây có thể cho phép triển khai các tàu hải quân, hải
cảnh và dân quân biển với số lượng nhiều hơn hẳn mọi bên tranh chấp khác
cộng lại. Trung Quốc còn có thể triển khai hàng tuần hoặc hàng tháng ở
những nơi xa nhất trong “đường đứt khúc chín đoạn”. Vì vậy, việc triển
khai tàu Hải Dương địa chất 8 suốt nhiều tháng liền lúc này là khả thi,
không như những năm trước. Thứ hai, hàng chục tàu chấp pháp Trung Quốc
và hàng trăm tàu dân quân biển hoạt động mỗi ngày, sẽ nhận lệnh phải
hành xử hung hăng để khẳng định quyền lợi của Trung Quốc và quậy phá
những nước láng giềng.
Theo tin tức từ Reuters và Marine Traffic, cho đến hết ngày 16/4/2020
nhóm tàu HD8 của Trung Quốc dường như đang thực hiện khảo sát ở vùng
nước cách bờ biển của Malaysia và Brunei khoảng 218 hải lý. Vùng biển
này ở phía bắc vùng đặc quyền kinh tế của Malaysia và gần khu vực biển
mà năm 2009, Việt Nam và Malaysia đã cùng đệ trình hồ sơ đề nghị Ủy ban
Ranh giới thềm lục địa của LHQ xác định ranh giới ngoài của thềm lục địa
vượt quá 200 hải lý, nhưng ngay lúc bấy giờ đã bị Trung Quốc phản đối.
Khi khởi sự “cuộc chiến công hàm” ngày 30/3, dư luận ở Việt Nam kỳ vọng,
công hàm 24-HC-2020 sẽ là một bước đệm để chính phủ Việt Nam kiện Trung
Quốc ra các toà quốc tế.
Muốn thế, Việt Nam phải tăng cường nội lực để thực sự độc lập, tự cường.
Phải có chiến lược tổng thể, sớm đổi mới thể chế, đẩy mạnh dân chủ hoá,
tôn trọng xã hội dân sự, tôn trong các ý kiến phản biện, xây dựng kinh
tế biển hợp lý. Hoàn thiện hệ thống đối tác chiến lược và đối tác toàn
diện với “Bộ tứ”, với các thành viên ASEAN cùng quyền lợi, tận dụng
không gian Indo-Pacific tự do và rộng mở. Ngoài ra, cần đột phá tư duy,
khai phóng tư tưởng, vượt thoát các khẩu hiệu “viễn vông” xưa nay. Nếu
thành tựu được những điều này, Việt Nam sẽ không cô độc! Trước nay, thế
giới đã và đang kinh hoàng về vấn nạn “chết dưới bàn tay Trung Quốc”.
Sau đại dịch, nhiều nước sẽ quay lưng lại với Bắc Kinh, đó là cơ hội cho
Việt Nam thoát khỏi hiệu ứng “bóng đè” của Trung Quốc!
Tham khảo thêm các bài viết
cùng chủ đề:
http://www.viet-studies.net/kinhte/DinhHoangThang_PhongVan.pdf
Một hành động pháp lý mạnh mẽ và nhất quán
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-52231372
Biển Đông: Chiến lược của Việt
Nam khi gửi Công hàm lên LHQ?
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-52206896
Việt Nam gửi công hàm lên LHQ:
Mạnh mẽ, đúng thời điểm?
Việt Nam gửi công hàm phản đối Trung Quốc - Những tín hiệu lạc quan?
Cảnh giác trước âm mưu và hành động của Trung Quốc ở Biển Đông Tác giả gửi cho viet-studies ngày 17-4-20 |