Trung Quốc đã đi quá xa?

Brahma Chellaney

 

Nguyên văn: China risks imperial overstretch with post-pandemic aggression (Nikkei Asian Review, 10 June 2020)

Bản dịch của Diện Vũ

Trong khi các nước láng ging đang b phân tâm bi đi dch coronavirus, Tp Cn Bình đang tìm cách to li thế cho Trung Quc, c th là gn đây đã m nhiu mt trn trong chiến dch đ biến Trung Quc thành cường quc hàng đu thế gii - t mt trn Hng Kông, Đài Loan đến Bin Đông, bin Nhật Bản và biên gii Himalaya.

Đi dch tê lit toàn cu đã to cơ hi cho Tp hành đng đ hin thc hóa "gic mơ Trung Hoa" vào năm 2049 ca chế đ cng sn Trung Quc. Tp đã nói trong mt bài phát biu ti mt trường đi hc nước này vào tháng 4 rng "nhng bước tiến vĩ đi trong lch s luôn luôn xut hin t chảo la trong nhng thm ha ln".

Điu này có th gii thích ti sao Trung Quc đã tìm cách tn dng ti đa đi dch coronavirus. T vic phá v cam kết ràng buc ca Bc Kinh đi vi quyn t tr ca Hng Kông và c gng quy nhiu vùng bin ngoài khơi qun đo Senkaku do Nht Bn kim soát đến cuc chiến biên gii vi n Đ bng cách xâm phm lãnh th ca nước này.

Hành đng ca Tp đang c làm đ chuyn s chú ý t s vô trách nhim ca Trung Quc v vic lan rng toàn cu ca COVID-19 sang mi đe da ca chế đ đc tài ti an ninh thế gii. Nhưng s tham lam vô đ này cũng sẽ làm tăng nguy cơ Trung Quc dn đến s suy tàn và sp đ, ging như cách mà Liên Xô tan rã, như cách gi s gia Paul Kennedy "sự vói tay quá đà của đế quốc" (imperial overstretch).

Ch nghĩa bành trướng ca Tp đã tìm cách lp li toàn cu hóa theo các điu khon ca Trung Quc. Minh ha rõ nht qua d án Sáng kiến Vành đai và Con đường (Belt and Road Initiative - BRI), nhm mc đích đi mi trt t kinh tế và chính tr toàn cu bng cách đưa hàng trăm t đô la vào các d án nước ngoài khi Trung Quc vn cn vượt qua tình trạng nghèo đói và kém phát trin trong nước.

Đây là mt d án đế quc tìm cách lôi kéo các quc gia tuyt vng đu tư cơ s h tng vào qu đo chiến lược ca Trung Quc. Nhưng thay vì "s thnh vượng chung" mà Tp ha hn, BRI đã và đang buc các quc gia d b tn thương vào trong các by n xói mòn ch quyn. Khó khăn v kinh tế gia tăng trong đi dch khiến các nước đi tác khó tr n hơn.

Vic Bc Kinh t chi h tr các quc gia đi tác đang đi mt vi phá sn càng làm ni bt ý đ trong các hot đng cho vay có ch đích. Bng cách gây ra s tc gin hoc phn n, cách tiếp cn cng rn có nguy cơ làm suy yếu hình nh quc tế ca Trung Quc và to ra mt s phn kháng chng li các chính sách mi ca h.

Dưới thi Tp, mi quan h ca Trung Quc vi siêu cường nước đã h tr cho s phát trin kinh tế thn kỳ ca h là Hoa Kỳ, đã nhường ch cho s thù đch, và mt cuc chiến tranh lnh. Vi n Đ, Tp dường như rt mun bt đu cuc xung đt ln tiếp theo ca thế gii. Quan h và mi liên kết gia Trung Quc và n Đ, chiếm hơn mt phn ba dân s và hơn mt phn năm nn kinh tế toàn cu, có nh hưởng rt quan trng đi vi quan h quc tế.

Cùng lúc đó, chính quyn Tp đã tăng cường n lc biến các ngun nước sông thiên nhiên thành vũ khí chính tr bng cách xây dng các đp thy đin ln biên gii Trung Quc. Vic chn dòng, xây dng điên cung nơi thượng ngun sông Mê Kông đang gây ra hn hán tái din Thái Lan, Lào, Campuchia và Vit Nam.

Trong khi Mao Trch Đông phá hy trt t cũ và Đng Tiu Bình đt nn móng cho mt nn kinh tế Trung Quc hin đi, Tp quyết tâm biến Trung Quc thành người chơi trung tâm trong quan h quc tế. Tham vng ca Tp, cùng vi s sùng bái cá nhân có th khiến Tp mù quáng trước nhng nguy cơ ca cách tiếp cn là giàn tri ngun lc ca Trung Quc ra nước ngoài trong khi nn kinh tế đang chm li và dân s trong đ tui lao đng gim.

Ngày nay, Trung Quc vn là mt cường quc không có bn bè, Không có bt kỳ đng minh chiến lược hàng hi thc s hoc các đi tác an ninh đáng tin cy. Và h càng khó khăn hơn đ có được nhng đng minh chân chính.

Ging như thm kch ht nhân Chernobyl năm 1986 - khúc do đu cho s sp đ ca Liên Xô - đi dch đã cho thy mt chế đ làm cho thm ha ti t hơn nhm tìm cách che đy s tht v nó. Đi dch coronavirus và cách hành x ca Tp trong đi dch thì tham vng tân-đế có lẽ cũng có kết cc như vy.

Các nước đã đánh giá li s ph thuc kinh tế ca h vào Bc Kinh và tìm cách đa dng hóa chui cung ng khi Trung Quc. Ví d vi qu 2,2 t đô la ca Nht Bn đ giúp đnh hình li sn xut. Hoa Kỳ đã m đường cho các lnh trng pht đi vi các quan chc và công ty Trung Quc.

Trong khi các cường quc khác vn đang vt ln vi đi dch và mt nước M vt ln vi biu tình và và đi dch ngày càng gia tăng, Tp có th có nhng hành đng quyết lit hơn. Tuy nhiên, rt có th mi s sẽ vượt tm kim soát ca Tp điu này sẽ khiến Trung Quc phi tr giá đt trong khi to ra mt môi trường quc tế thù đch.

Dien Vu lược dịch

Nguồn:  https://asia.nikkei.com/Opinion/China-risks-imperial-overstretch-with-post-pandemic-aggression?

 

 Người dịch gửi cho viet-studies ngày 12-6-20