Không, Phần Lan không phải là “thiên đường của tư bản” Matt
Bruenig
Nguyên Văn: No, Finland Is Not a “Capitalist Paradise” (Jacobin 9-12-19)
Ở Phần Lan,
chính phủ sở hữu gần một phần ba tài sản của quốc gia và 90%
người
lao động
được
công đoàn
bảo
đảm
theo hợp đồng lao
động.
Có thể đó không phải là chủ nghĩa xã hội, nhưng cũng không phải là một
“thiên đường của tư bản”,
như tờ New York Times đã khẳng định một cách lạ lùng
vào cuối tuần qua.
Cuối tuần qua, Anu Partanen và Trevor Corson
đã đăng một bài trên tờ Thời báo New York “Finland Is a Capitalist
Paradise”
[1] cho
rằng Phần Lan thực sự là “một thiên đường của tư bản”. Đây là một
bài báo rất quen thuộc với những ai theo dõi thảo cuộc luận
này. Nó nói rằng Phần Lan có thuế cao và một nhà nước phúc lợi hào
phóng, nhưng sau đó nói rằng đất nước này khá tư bản và có lẽ thậm chí
còn tư bản hơn Mỹ nhiều.
Không giống như hầu hết những người viết kiểu
bài này, các tác giả ở đây không có ác ý. Partanen cố gắng đưa ra
cho người Mỹ những hào quang của một nhà nước phúc lợi toàn diện[2]
và nghĩ rằng việc hạ thấp các khía cạnh xã hội hóa khác của nền kinh tế
Phần Lan là cách tốt để làm điều đó. Cô ấy rất có thể đúng về chiến lược
tu từ của mình, nhưng cuối cùng, điều đơn giản là mô hình kinh tế Phần
Lan không phải là chủ nghĩa tư bản thông thường với những lợi ích xã
hội hào phóng.
Trước
hết, chính phủ Phần Lan sở hữu gần một phần ba tài sản quốc gia. Với
Hoa Kỳ, để đạt được tỉ lệ đó, chính phủ Hoa Kỳ cần chuyển khoảng 35
tỷ đô la tài sản sang sở hữu công.
Người Phần
Lan cũng có một khu vực công rộng lớn, có nghĩa là nó không chỉ là sự
giàu có được xã hội hóa nhiều hơn mà còn cả sản xuất. Khoảng 1/4 người
lao động Phần Lan được tuyển dụng trong các dịch vụ chung của chính phủ
như nuôi giữ trẻ, giáo dục và chăm sóc sức khỏe. 7% khác được tuyển
dụng trong các doanh nghiệp nhà nước như hãng hàng không quốc gia,
Finnair.
Để có
được tỉ lệ như Phần Lan, Hoa Kỳ cần chuyển 24,7 triệu lao động từ
khu vực tư nhân vào khu vực công. Ngoài lĩnh vực bưu chính, Amtrak và
chính quyền Thung lũng Tennessee, Hoa Kỳ cần mở rộng phạm vi đầu tư
tới các doanh nghiệp như American Airlines, Exxon Mobil và Verizon.
Ngoài các
lĩnh vực được xã hội hóa rõ ràng về sở hữu công và sản xuất công, Phần
Lan cũng có một phong trào lao động rộng lớn và mạnh mẽ, đem lại cho
người lao động Phần Lan quyền lực đáng kể đối với nền kinh tế. Khoảng 90
phần trăm người lao động Phần Lan là thành viên của các nghiệp
đoàn lao động và được bảo đảm với hợp đồng lao động của công
đoàn. Để đưa nước Mỹ lên tới mức độ của Phần Lan, cần phải đưa thêm
119 triệu công nhân vào các tổ chức công đoàn.
Như chúng ta đã được biết vài tuần trước,
người lao động Phần Lan cũng không chỉ là thành viên của công đoàn
trên giấy tờ. Vào tháng 11 vừa qua, để đáp lại việc 700 nhân viên bưu
điện bị cắt giảm lương, khoảng 60.000 người lao động (trong một quốc
gia 2,2 triệu công nhân[3])
đã đình công[4],
khiến các cảng, đường sắt, xe buýt và hãng hàng không quốc gia ngưng
hoạt động. Việc cắt giảm lương sau đó đã bị hủy bỏ, và thủ tướng đã
từ chức[5]
sau khi không công khai một cách rõ ràng trước dư luận về vấn đề
này. 100.000 công nhân các ngành khác của Phần Lan dự định[6]
sẽ đình công trong tuần này, gây thiệt hại sản xuất hàng trăm triệu
euro, như một phần của các cuộc đàm phán hợp đồng trong lĩnh vực công
nghiệp[7].
Không có
việc nào trong đó nói lên rằng Phần Lan là một xã hội xã hội chủ nghĩa
toàn diện, dù nó có thể thấy như thế nào. Chắc chắn nó có thể và
cần được xã hội hóa và thiên tả nhiều hơn nữa. Tuy nhiên khi nói điều
này, chúng ta không nên bỏ qua việc cần nhìn vào Phần Lan thực sự
khác với Hoa Kỳ như thế nào. Để phù hợp với mô hình kinh tế của Phần
Lan, Hoa Kỳ không chỉ cần xây dựng một nhà nước phúc lợi xã hội dân chủ,
mà còn phải xã hội hóa 35 nghìn tỷ đô la tài sản, công đoàn hóa 120
triệu công nhân và chuyển 25 triệu công nhân vào khu vực công.
Tóm lại,
tương đối nhiều người ôn hòa ngưỡng mộ Phần Lan và hình mẫu Bắc Âu nói
chung, song họ dường như không bao giờ đếm xỉa đến các đề xuất nhằm
đưa Hoa Kỳ đi theo những hướng xã hội hóa này.
Lê Lam
(dịch) Nguồn:https://www.jacobinmag.com/2019/12/finland-socialism-capitalism-welfare-state
[1] https://www.nytimes.com/2019/12/07/opinion/sunday/finland-socialism-capitalism.html?action=click&module=Opinion&pgtype=Homepage
[4]
https://yle.fi/uutiset/osasto/news/new_solidarity_strikes_from_rail_workers_as_postal_union_expands_industrial_action/11086410
[5]
https://yle.fi/uutiset/osasto/news/sdp_coalition_partners_prepared_to_stick_with_rinnes_programme/11107646
[6]
https://yle.fi/uutiset/osasto/news/up_to_100000_industrial_workers_to_begin_three-day_strike/11105582
[7]
Nói một cách chính xác là công nhân làm trong ngành công
nghiệp xuất khẩu (chú thích của ND) |