|
Việt Nam có là quốc gia trung lập? Trung lập là trung lập nào?
Có những ý kiến cho rằng việc Ukraine nằng nặc xin vào khối Liên phòng
Bắc Đại Tây Dương (NATO), là nguyên nhân dẫn đến cuộc xâm lăng của Nga
vào Ukraine, vì Nga cảm thấy bất an trong cuộc đối đầu có tính quân sự
với phương Tây, mặc dù chiến tranh lạnh đã chấm dứt.
Nếu ta bỏ qua những phân tích về sự tham vọng gầy dựng lại đế chế Nga
(hay Liên Xô) của ông Putin, thể hiện rất rõ trong bài diễn văn rất dài,
rất siêu thực (theo 1 nhà báo BBC) trước khi quân Nga tấn công, thì
nguyên nhân NATO là có lý chứ không phải là không.
Nguyên nhân NATO này thấy rất rõ trong chiến tranh lạnh, với các quốc
gia tuyên bố đứng ngoài, trung lập, xem như là vùng đệm giữa hai khối
NATO (còn sống mạnh) và Warsaw (đã chết), như là Áo, Phần Lan, Thụy
Điển.
Từ đó có một câu hỏi được nêu ra là tại sao Ukraine không từ khước vào
NATO như ba nước kể trên, trở thành một quốc gia trung lập, để tránh
chiến tranh, phe nào mình cũng chơi cả?
Từ câu hỏi này với Ukraine, sẽ đi tới 1 câu hỏi tương tự với Việt Nam,
hay đúng hơn là 1 lời nhận xét là Việt Nam đứng trung lập giữa Mỹ và
Trung Quốc là đúng rồi.
Nhưng có sự khác biệt rất lớn về thế nào là trung lập giữa các quốc gia
châu Âu kể trên và Việt Nam.
Các nước Phần Lan, Thụy Điển, và Áo đều không cho quân đội nước ngoài,
dù là Mỹ Anh Pháp, hay mồ ma Liên Xô đóng quân. Các nước này không tham
gia khối quân sự nào. Họ đúng là những quốc gia trung lập về quân sự.
Về điểm này Việt Nam cũng y như họ, với chính sách bốn không nổi tiếng,
không căn cứ quân sự nước ngoài, không liên minh quân sự, không theo
nước này đánh nước kia, không đe dọa sử dụng vũ lực. Việt Nam hiện nay,
nước Việt Nam “cộng sản” hiện nay thực sự là một quốc gia trung lập về
quân sự.
Nhưng theo ý kiến chủ quan của tôi, thì điều quan trọng hơn cả quân sự,
một loại sức mạnh cứng, là sức mạnh mềm của mô hình chính trị xã hội. Ba
quốc gia Phần Lan, Thụy Điển, Áo hoàn toàn không trung lập chút nào cả
về việc này, mô hình chính trị xã hội của họ là dân chủ tư bản chủ nghĩa
của phương Tây. Tại các quốc gia này nền kinh tế tư bản tư nhân vẫn phát
triển phồn thịnh, dân chúng có quyền bầu chọn người lãnh đạo giữa các
đảng phái chính trị khác nhau, có sự phân biệt rất rõ giữa ba nhánh lập
pháp, hành pháp, và tư pháp.
Những người cộng sản đệ tam, Lenin-Stalin, thường rất coi trọng bạo lực,
mà họ quên đi điều Karl Marx, thầy của họ, nói rằng “phương thức sản
xuất nào làm ra được nhiều của cải sẽ thắng”. Phương thức sản xuất chính
là mô hình chính trị xã hội. Thế cho nên khi được đề nghị trung lập hóa
nước Áo, sau thế chiến thứ hai, hai phe phương Tây và Liên Xô cùng rút
quân ra khỏi Áo, thì các nhà lãnh đạo Liên Xô đặt bút ký ngay thỏa thuận
1955, quên phắt rằng Áo trở thành một nước theo chủ nghĩa tư bản. 34 năm
sau, 1989, Áo chính là nơi tham gia vào việc khơi mào cho Đông Âu cộng
sản sụp đổ, khi những người Đông Đức, Hungary kéo ào sang tị nạn.
Trên cái nhìn theo mô hình xã hội chính trị, thì Việt Nam không trung
lập, mà hoàn toàn theo phe Trung Quốc, với mô hình độc đảng toàn trị
cộng với một kiểu tư bản chủ nghĩa bồ bịch (crony capitalism). Mô hình
này không xa là mấy so với mô hình Nga, với kiểu dân chủ đa đảng giả
hiệu.
Căn cứ trên mô hình xã hội chính trị, thì khối cộng sản, hay đúng hơn là
khối toàn trị, vẫn tồn tại, kéo dài từ biên giới Belarus cho đến mũi …
Cà Mau.
Nhưng có phải là người Ukraine kém đến mức không hiểu được điều mà chính
tôi cũng hiểu về ba nước trung lập Áo, Phần Lan, Thụy Điển? Tôi cho là
họ rất hiểu điều đó, nhưng xuất phát điểm của họ khác ba nước kể trên.
Xuất phát của Ukraine là … cộng sản. Sau khi Liên Xô sụp đổ họ rơi vào
tình trạng nhũng lạm tràn lan do các định chế dân chủ còn quá yếu ớt. Vì
vậy họ đã nhìn sang cộng đồng châu Âu (EU) với ước ao rất cháy bỏng. Hãy
giở lại những đoạn phim thời sự về cuộc nổi dậy Maidan 2014, chúng ta
thấy cờ EU khắp nơi, có khi còn nhiều hơn cả cờ Ukraine. Ước ao lớn đến
mức họ lật đổ cả một vị tổng thống do chính họ bầu lên trước đó, ông
Yanukovitch, vì ông này không chịu ký đơn xin gia nhập EU.
Đã có những lo ngại khi người ta quan sát thấy có rất nhiều lá cờ nửa đỏ
nửa đen trong cuộc nổi dậy Maidan. Lá cờ này vốn là của nhóm những người
Ukraine có khuynh hướng cực hữu, thậm chí là phát xít, có gốc gác từ
trước cả thế chiến thứ hai. Tám năm sau, khi quân Nga tràn vào xâm lăng,
qua những video, phim ảnh tràn ngập trên mạng xã hội, và cả truyền thông
lớn của thế giới, người ta không thấy lá cờ nửa đỏ nửa đen đó nữa, và
tổng thống đương nhiệm, ông Vlodimyr Zelenskyy được xem như là người có
khuynh hướng chính trị trung dung và ôn hòa.
Nếu bây giờ Ukraine tuyên bố trung lập, không gia nhập NATO, thì một lần
nữa, phe dân chủ tư bản vẫn thắng, như trường hợp nước Áo ngày trước, vì
sự trung lập này chỉ là sự trung lập quân sự.
Ukraine được độc lập khỏi Liên Xô vào năm 1991, 23 năm sau đó đủ tạo nên
một thế hệ ước ao mô hình chính trị xã hội dân chủ tư bản, làm nên cuộc
cách mạng Maidan.
Việt Nam cải cách kinh tế được 36 năm, nhưng không có cải cách chính trị
và xã hội. Lớp dân chúng trẻ tuổi dù đông, dù chịu ảnh hưởng nhiều bởi
phương Tây, nhưng vẫn hãy còn là sự ảnh hưởng của những hời hợt tiêu
dùng ở bề nổi, không có những ao ước sâu sắc như thế hệ dân chúng
Ukraine lớn lên sau năm 1991. Tầng lớp cai trị chóp bu của Việt Nam vẫn
là những người chịu ảnh hưởng từ thời kỳ mồ ma Liên Xô, nay thêm tinh
ranh với tính cách tư bản bồ bịch kiểu Bắc Kinh.
Dù có là bốn không, hoặc cứ việc thêm bao nhiêu không tùy ý, dù lá phiếu
ở Liên Hiệp quốc là lá phiếu trắng, Việt Nam không phải là quốc gia
trung lập, mà nó là quốc gia đứng về phía Trung Quốc và Nga.
Tác giả gửi cho viet-studies ngày 12-3-22 |