SÀI G̣N NHỎ https://saigonnhonews.com/thoi-su/van-de-hom-nay/loan-tien-si-vi-dau-nen-noi/
Loạn tiến sĩ – V́ đâu nên nỗi?
Hiếu Chân
Mấy hôm nay, trên mạng xă hội Facebook rộ lên chuyện phong trào “tiến
sĩ” nhân vụ báo chí phanh phui chuyện Viện Hàn Lâm Khoa Học và Xă Hội
Việt Nam cấp bằng tiến sĩ giống như cái máy đẻ, “nghiệm thu” hàng chục
đề tài nghiên cứu để sinh ra hàng chục tiến sĩ trong một ngày. Đọc tiêu
đề của các luận văn tiến sĩ này khó ai khép được miệng cười, hoặc không
nhịn được mà phải văng tục, chẳng hạn như luận văn “Nghiên cứu giải
pháp phát triển môn cầu lông cho công chức viên chức thành phố Sơn La” của
Đặng Hoàng Anh, bộ môn Giáo dục học, được giáo sư tiến sĩ Lưu Quang Hiệp
và phó giáo sư tiến sĩ Đặng Văn Dũng thuộc Viện Khoa học Thể dục Thể
thao hướng dẫn! Một
thông tin trên báo Tuổi Trẻ ngày 5 tháng Năm cho biết luận văn tiến
sĩ cầu lông của ông Anh đă “bảo vệ thành công” ngày 19 tháng Giêng
2022 và đến nay có tới 10 luận án tiến sĩ cầu lông như của ông Anh!
Người ta c̣n t́m ra và đăng lên Facebook hàng chục b́a luận văn tiến sĩ
của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (tên mới của Trường Đảng
Nguyễn Ái Quốc trung ương, nơi đào tạo các quan chức lănh đạo của đảng
CSVN) với những đề tài giống hệt nhau, kiểu như “Đảng bộ tỉnh Thanh
Hóa lănh đạo tổ chức cơ sở đảng ở xă, phường, thị trấn từ năm 2005 đến
2015” của Lê Xuân Dũng; “Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh lănh đạo Hội Liên
hiệp Phụ nữ tỉnh từ năm 1997 đến 2015” của Trần Thị Vân; “Đảng bộ
tỉnh Hưng Yên lănh đạo hoạt động của Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh từ năm
1997 đến 2015” của Nguyễn Thị Thu Hương v.v… Trên một bài đăng của
Facebooker Sơn Trần, chúng tôi đếm có hơn 30 luận văn như vậy.
***
Một trong vô số luận án tiến sĩ ở Học viện Chính trị quốc gia HCM. Ảnh
Facebook
Phong trào tiến sĩ nở rộ ở Việt Nam như nấm sau mưa không phải tự dưng
xuất hiện mà có chủ trương chính sách khuyến khích của nhà cầm quyền.
Các bộ ngành trung ương và các thành phố lớn như Hà Nội, Sài G̣n đều đặt
ra “chỉ tiêu” đào tạo, “nâng cấp” hàng ngàn tiến sĩ cho đội ngũ cán bộ
công chức. Ông Nguyễn Thiện Nhân, từng là phó thủ tướng, bộ trưởng giáo
dục, khi c̣n là phó chủ tịch thành phố Sài G̣n đă yêu cầu thành phố phải
đầu tư 14,000 tỷ đồng để đào tạo 20,000 tiến sĩ làm việc cho chính quyền
thành phố!
Chính sách khuyến khích “phổ cập tiến sĩ” c̣n được hỗ trợ bởi các biện
pháp vật chất khác. Người làm việc trong guồng máy nhà nước phải có bằng
tiến sĩ mới có cơ may được đề bạt làm phó giáo sư, giáo sư, lên các chức
vụ quản lư. Độ tuổi nghỉ hưu theo luật định là 60 tuổi với nam, 55 tuổi
với nữ, nhưng nếu có bằng tiến sĩ th́ nhà quản lư có thể ngồi tiếp đến
năm 65 tuổi, tiếp tục hưởng bổng lộc và sau đó vẫn có thể làm tiếp nhưng
không giữ chức vụ lănh đạo, quản lư nữa.
Với những quyền và lợi hấp dẫn như vậy, người người chen nhau đi t́m
bằng tiến sĩ và các “ḷ sản xuất” luận văn tiến sĩ âm thầm mọc lên, cung
cấp đủ loại luận văn cho người có nhu cầu và có tiền trả, thường là luận
văn cho các ngành “tào lao”, chẳng có ư nghĩa khoa học ǵ như ngành lịch
sử Đảng, xây dựng Đảng, quản trị kinh doanh, văn hóa học; hầu như không
có các luận văn thuộc các ngành khoa học tự nhiên hoặc công nghệ. Báo Asia
Sentinel từng đăng một phóng sự điều tra khá sốc về t́nh trạng gian
lận học thuật ở Việt Nam mà báo gọi là một thị trường kinh doanh lớn
phục vụ chủ yếu cho giới quan chức; có thể đọc bản dịch tiếng Việt của
phóng sự trên ở
đây.
Không khó để nhận ra những “luận văn tiến sĩ” kể trên là sản phẩm sản
xuất hàng loạt của một vài ḷ luận văn nào đó, lấy một bản luận văn
“mẫu”, thay đổi chút về tên người, địa danh và vài số liệu là có thêm
một tiến sĩ được ra ḷ! Rất nhiều quan chức lănh đạo hoàn toàn không đi
học, không có thời gian cho việc học nhưng chỉ sau vài năm cầm quyền th́
trên danh thiếp đă có thêm ḍng chữ ghi học vị tiến sĩ, giáo sư. Loại
tiến sĩ đó chỉ có thể là do mua bằng, mua luận văn và đút lót các hội
đồng trường mà có.
Điểm hết sức khác biệt của Việt Nam là ở các nước, luận văn tiến sĩ phải
là một công tŕnh nghiên cứu, đưa ra một giá trị mới dù nhỏ về tri thức
khoa học ở một lĩnh vực nào đó, và phải trải qua một quy tŕnh đào tạo,
xét duyệt công phu của những nhà khoa học có uy tín, không hề có cái
luận văn tiến sĩ nào về cầu lông, cờ tướng, lănh đạo công tác hội, ứng
xử của cán bộ, xây dựng phường xă… tào lao, vô bổ như ở Việt Nam. Ở các
nước, tiến sĩ là nhà khoa học, làm việc chủ yếu ở các cơ sở nghiên cứu,
thí nghiệm hoặc giảng dạy ở đại học, chẳng có bao nhiêu người làm quan
chức hành chánh trong khi ở Việt Nam, hơn một nửa số tiến sĩ là quan
chức đảng, lănh đạo cơ quan chính quyền mà công việc chẳng liên can ǵ
tới khoa học, chẳng cần nghiên cứu.
***
Chuyện trái khoáy là trào lưu coi trọng bằng tiến sĩ ở Việt Nam đi ngược
lại với triết lư nền tảng của chủ nghĩa cộng sản mà đảng và nhà nước
Việt Nam cổ xúy, trong đó đề cao người công nhân, nông dân như là ṇng
cốt của cách mạng vô sản.
Ngay từ thuở mới thành lập, năm 1930, đảng CSVN đă thù địch với trí
thức, coi những người có bằng cấp, có học thức là tay sai của thực dân
phong kiến, áp bức nhân dân lao động. Câu khẩu hiệu đấu tranh của đảng
thời Xô Viết Nghệ Tĩnh: “Trí, phú, địa, hào – đào tận gốc, trốc tận
rễ”, đặt trí thức lên hàng đầu những “đối tượng” phải tiêu
diệt. Những thanh niên trí thức được đào tạo trong nhà trường của Pháp,
khi đi theo cộng sản, như Trường Chinh (Đặng Xuân Khu), Phạm Văn Đồng,
Vơ Nguyên Giáp… đều phải từ chối thành phần xuất thân, phải “vô sản
hóa”, phải ḥa ḿnh với công nhân, nông dân “để lănh đạo họ”. Trong
những chiến dịch thanh trừng sau khi cầm quyền, như cuộc Cải Cách Ruộng
Đất, đám bần cố nông vô học làm theo sự dẫn dắt của các cố vấn Trung
Cộng, thẳng tay tiêu diệt những người có của (địa chủ, tư sản) và không
tha cả những người có học (thầy giáo, thầy thuốc) ở nông thôn.
Ở miền Bắc sau năm 1954 và trên cả nước sau năm 1975, để được cho đi
học, cho vào làm việc trong chính quyền, cho vào đảng cộng sản, thanh
niên phải có lư lịch tốt, cụ thể là phải xuất thân từ thành phần công
nhân, bần nông (nông dân nghèo), cố nông (nông dân cực nghèo). Những ai
xuất thân trong gia đ́nh tư sản, địa chủ, dính dáng với chế độ Việt Nam
Cộng Ḥa th́ sống không bằng chết, bằng cấp càng cao càng bị ngược đăi,
đă được đào tạo, tu nghiệp ở các nước tư bản th́ bị nghi ngờ là CIA, là
gián điệp, chẳng những không được sử dụng mà c̣n bị an ninh theo dơi
thường xuyên.
Đă có nhiều thanh niên, là con cái các gia đ́nh cán bộ cao cấp, được
theo học các trường đại học trong nước, được cho đi du học các nước
Trung Quốc, Liên Xô, Đông Âu. Việc đi học đại học, đặc biệt là đi du học
nước ngoài, trước tiên là nhằm t́m chỗ trú an toàn cho các con ông cháu
cha, tránh phải vào lính cầm súng vào chiến trường “sinh Bắc tử Nam” –
nơi dành cho con cháu thường dân hoặc gia đ́nh cán bộ cấp thấp, không có
thế lực hoặc quan hệ chính trị với quan chức. Việc chọn người đi học chỉ
dựa vào lư lịch và quan hệ, không coi trọng tŕnh độ và khả năng học
vấn, nhưng v́ “t́nh hữu nghị quốc tế vô sản” các sinh viên này sau mấy
năm ở nước ngoài, vẫn được tốt nghiệp, được cấp bằng, nhiều người có
bằng phó tiến sĩ (candidate). Một chính sách sau này của đảng
CSVN hủy bỏ học vị phó tiến sĩ, thế là hàng ngàn phó tiến sĩ sau khi ngủ
một đêm dậy đều trở thành tiến sĩ!
Chính sách đào tạo và dùng người dựa trên lư lịch, trên thành phần giai
cấp, khinh thường học thức đă tạo ra một guồng máy cai trị dốt nát, tham
lam và chỉ giỏi phá hoại.
***
Sau khi chiếm được miền Nam năm 1975, đảng CSVN nhận ra không thể tiếp
tục lề lối dùng kẻ dốt cai trị người giỏi, cần phải “trí thức hóa” công
nông cho phù hợp với thời đại. Vả lại, đất nước ḥa b́nh tạo điều kiện
thuận lợi cho các cán bộ của đảng được đi học văn hóa, việc mà họ đă bỏ
qua trong những năm chiến tranh khổ cực.
Thế là các chính sách khuyến khích cán bộ đi học được ban hành, các
chương tŕnh “bổ túc văn hóa”, “chuyên tu”, “tại chức” mở ra rầm
rộ. Có những người học bổ túc văn hóa một năm hai, ba lớp; có nhiều
người học “tại chức”, vừa làm việc vừa đi học, nếu không thu xếp được
th́ nhờ đàn em học thay, thi hộ. Trong xă hội lưu truyền câu thành ngữ: “Dốt
như chuyên tu, ngu như tại chức” là để chỉ hiện tượng này.
Gần đây, trào lưu học chuyên tu, tại chức để lấy bằng cử nhân, thạc sĩ,
tiến sĩ phát triển mạnh, đem lại một nguồn thu đáng kể về tiền bạc cho
các trường đại học, các giảng viên cho nên mới có chuyện các trường
tranh giành nhau, giẫm lên địa bàn của nhau để trục lợi. Nhiều trường ở
Hà Nội mở lớp đào tạo tận miền Trung, miền Nam; trường ở Huế, Đà Nẵng mở
lớp ở Cần Thơ, Vĩnh Long; giảng viên đi mây về gió bằng máy bay, “chạy
sô” từ tỉnh này sang tỉnh khác là chuyện b́nh thường. Nhiều sinh viên ở
Sài G̣n than thở với người viết bài này là ở trường bây giờ sinh viên
chỉ được học với các thầy cô trẻ, mới tốt nghiệp đại học và được giữ lại
trường, vừa thiếu kiến thức vừa không có kinh nghiệm dạy học bởi v́ các
thầy cô có tuổi, có kinh nghiệm đă giành nhau đi dạy chuyên tu, tại chức
ở tỉnh xa, vừa có nhiều tiền vừa gầy dựng được quan hệ với quan chức địa
phương, có nhiều mối lợi.
Chẳng ai quan tâm tới thiệt hại mà thế hệ sinh viên trẻ phải chịu đựng
do ḷng tham của các bậc cha chú.
***
Cách đây vài mươi năm, Tố Hữu – thi sĩ tuyên truyền số một của đảng – đă
phán: “Những kẻ quê mùa đă thành trí thức / Tăm tối cần lao nay bỗng
hóa anh hùng”. Bây giờ, nhiều cán bộ của đảng trong guồng máy chính
quyền, hoặc đi ra từ rừng Trường Sơn, hoặc từ những cánh đồng chiêm
trũng của đồng bằng sông Hồng, đă có bằng tiến sĩ nhưng có thành trí
thức như Tố Hữu nói hay không lại là chuyện khác. Cái áo không làm nên
thầy tu, mảnh bằng không làm nên người trí thức, huống hồ là những mảnh
bằng giả, bằng mua. Cũng giống như những tư sản đỏ Việt Nam, nhờ chiếm
đoạt đất đai mà trở nên giàu có th́ giỏi lắm chỉ có thể thành trọc phú
chứ chưa thể đặt chân vào giới thượng lưu.
Để thành trí thức, để có tri thức, ngoài công phu học tập, rèn luyện,
nghiên cứu, người ta c̣n phải có một nền tảng văn hóa nhất định, từ
truyền thống gia đ́nh và môi trường văn hóa xă hội. Môi trường văn hóa
xă hội ở Việt Nam hiện nay không thuận lợi cho sự vun trồng trí thức mà
giỏi lắm chỉ có thể sinh ra trọc phú, cho dù có mông má, điểm trang kiểu
ǵ đi nữa.
V́ vậy, đừng nên ngạc nhiên khi thấy các quan chức từ địa phương tới
trung ương lên truyền h́nh, báo chí phát biểu những câu “tranh hết phần
ngu của thiên hạ” dù ai cũng xưng là tiến sĩ, giáo sư! |