|
Phong trào Phật giáo miền Trung – Huế
Chu Sơn
Phần Hai
Phong trào Phật giáo Miền Trung - Huế
thời kỳ dấn thân
(1954-1966)
*****
Chương I
-
Chương II
Chương VI Cuộc dấn thân lần thứ ba: Chống độc tài Trần Văn Hương
Về mặt thời gian, không có khoảng cách rõ ràng giữa cuộc vận động
“cũ” (chống Nguyễn Khánh và Hiến chương Vũng Tàu) và cuộc vận động
“mới”: chống chính phủ Trần Văn Hương (cuối năm 1964 – đầu năm 1965),
tiếp theo là chống Mỹ –Thiệu – Kỳ ( từ giữa năm 1965 đến giữa năm 1966).
Cái khác nhau giữa cũ – mới ở đây là có báo Lập Trường và Hội đồng Nhân
dân Cứu quốc hay không. Các nhà lãnh đạo giáo hội và các trí thức phật
tử miền Trung đã quá mệt mỏi và chẳng còn chút hy vọng nào trong ý đồ
vận động Mỹ giúp Việt
Chúng ta trở lại những biến cố làm bối cảnh cho cuộc vận động mới
này của Phật giáo miền Trung:
Hiến Chương Vũng Tàu phải thu hồi.
Tam Đầu Chế giải tán.
Ủy ban Lãnh đạo Lâm thời Quốc gia và Quân lực do Dương Văn Minh
đứng đầu bàn giao cho Thượng Hội đồng Quốc gia do Phan Khắc Sửu làm chủ
tịch.
Thượng Hội đồng Quốc gia bầu Phan Khắc Sửu làm quốc trưởng.
Quốc trưởng Phan Khắc Sửu chỉ định Trần Văn Hương làm thủ tướng.
Trần Thiện Khiêm ra nước ngoài, làm đại sứ tại Mỹ.
Dương Văn Minh, niềm hy vọng cuối cùng của Phật giáo, bị buộc phải
lưu vong .
Các tướng già lần lược cho ra rìa.
Còn lại Nguyễn Khánh trong vai trò tổng tư lệnh quân đội, cùng đám
tướng trẻ với cuộc chiến tranh chống Cộng sắp được Mỹ hóa và giải pháp
tình thế với ba nhân vật dân sự Phan Khắc Sửu, Trần Văn Hương, Phan Huy
Quát.
Việc Mỹ và Nguyễn Khánh đưa hai công cụ dân sự ra làm quốc trưởng
và thủ tướng có chủ đích rõ ràng là mị dân và mạnh tay với Phật giáo để
ổn định tình hình. Người Mỹ và Nguyễn Khánh muốn nói với quần chúng
rằng: – chúng bay muốn chính quyền dân sự ư? Thì đây: một ông già (Phan
Khắc Sữu) đã có một thời oanh liệt (chống độc tài Ngô Đình Diệm, mới
được giải phóng từ nhà tù), nay tuối tuy có cao (90), tính tình tuy có
lẩm cẩm, cố chấp, khắc nghiệt, nhưng vẫn là một nhân sĩ đạo cao đức
trọng, là mẫu mực tôn kính của người Việt Nam; và một người Nam Kỳ quốc
(Trần Văn Hương) ngang bướng thô thiển, chống Cộng và chống phá Phật
giáo điên cuồng.
Chống Cộng và chống Phật giáo tất nhiên sẽ được hậu thuẫn mạnh mẽ
bởi các cựu Cần Lao và Khối Công giáo đấu tranh. Khối quần chúng hậu
thuẫn đã có rồi, còn người hùng thì Nguyễn Khánh hay một nhân vật nào đó
trong đám các tướng trẻ? Đại Sứ Taylor và CIA sẽ tiếp tục truy tìm và
chọn lựa (người có khả năng giúp Mỹ đánh thắng Cộng Sản) trong các biến
cố mà họ đang và sẽ dàn dựng.
Đối tượng đấu tranh đầu tiên của cuộc đấu tranh mới (của Phật
giáo) là chính phủ Trần Văn Hương. Sau lưng chính phủ Trần Văn Hương là
Nguyễn Khánh và Mỹ.
Về phương pháp đấu tranh, cuộc vận động mới quay trở lại với đường
lối và cách thế bất bạo động thời chống độc tài Ngô Đình Diệm: hội thảo,
ra tuyên ngôn, gởi kiến nghị, mít tin, biểu tình, bãi khóa, đình công,
bãi thị, tuyệt thực, và nếu tình thế yêu cầu thì tự thiêu.
Về lực lượng đấu tranh đã có sẵn những tổ chức phật tử được hình
thành và rèn luyện qua các cuộc đấu tranh chống Diệm, chống Khánh và
Hiến chương Vũng Tàu. Các tổ chức Sinh viên phật tử, Học sinh phật tử,
Giáo chức phật tử, Tiểu thương phật tử, Công tư chức phật tử, Công
thương gia phật tử, Lao động phật tử, và còn có cả Quân nhân phật tử mới
thành lập. Tất cả đang sẵn sàng làm nòng cốt cho cuộc vận động mới
của toàn dân do các nhà sư và trí thức phật tử lãnh đạo.
Trần Văn Hương là một nhà cai trị theo chủ nghĩa cha chú: Chính
quyền là cha mẹ của dân, cha mẹ bảo chi con làm nấy. Học sinh về trường
học, tôn giáo về nơi thờ tự. Đường phố, quảng trường là của cảnh sát,
công an, quân đội. An ninh, trật tự nhất định phải được vãn hồi. Uy
quyền quốc gia phải được tái lập. Chính trị là việc của nhà nước, tôn
giáo và học đường không được can dự vào, cho dù chính quyền đó gồm những
ai, cai trị như thế nào. Quan điểm của Trần Văn Hương lúc này rất gần
với Ngô Đình Diệm, mặc dù ông đã chống độc tài gia đình trị, bị Diệm bắt
nhốt, mới được giải phóng từ sau đảo chính 1.11.1963.
Ngày 30.10 quốc trưởng Phan Khắc Sửu bổ nhiệm giáo sư Trần Văn
Hương làm thủ tướng.
Ngày 4.11 Trần văn Hương ra mắt chính phủ. Chính phủ do ông thành
lập toàn là những chính khách dân sự tuổi tác khá cao, đa phần là người
Ngày 5.11, bác sĩ Nguyễn Xuân Chữ từ chức chủ tịch Thượng Hội đồng
Quốc gia để phản đối Trần Văn Hương và chính phủ “già nua Nam Kỳ Quốc.”
Ngày 6.11 sinh viên Sài Gòn hội thảo phản đối thành phần nội các
Trần Văn Hương.
Ngày 11.11 sinh viên Sài Gòn bày tỏ thái độ dứt khoát không thừa
nhận chính phủ Trần Văn Hương già nua và nặng nề tính chất địa phương.
Ngày 16.11 sinh viên Sài Gòn yết kiến quốc trưởng Phan Khắc Sửu
yêu cầu giải tán chính phủ Trần Văn Hương.
Chính phủ Trần Văn Hương phản ứng quyết liệt, ra lệnh thiết quân
luật một tháng, tuyên bố sẽ dùng biện pháp mạnh để vãn hồi an ninh trật
tự. Và đã dùng biện pháp quá mạnh đối phó với phong trào chống đối ông.
Ở Sài Gòn sinh viên, học sinh phối hợp với Phật giáo tổ chức đấu
tranh. Viện Hóa Đạo trở thành trung tâm các cuộc vận động chống chính
phủ độc tài, kỳ thị Phật giáo và địa phương chủ nghĩa.
Như thế là “Phật giáo Việt
Ngày 13.12.1964 tại Sài Gòn, “Đức tăng thống Thích Tịnh Khiết và
thượng tọa Thích Trí Quang, Thích Tâm Châu tuyệt thực 24 giờ.”(Đỗ Mậu,
sđd, trg 539).
Ngày 18. 12. 1964, tại chùa Diệu Đế, nhà sư Thích Đôn Hậu chủ trì
một lễ cầu nguyện “cho đất nước thoát khỏi chế độ phản bội bạo tàn Trần
Văn Hương”. Hàng ngàn tăng ni, phật tử, học sinh, sinh viên đã tham gia
lễ cầu nguyện. Sau lễ cầu nguyện, 80 tăng ni đã bắt đầu một cuộc tuyệt
thực 24 tiếng đồng hồ. Một buổi phát thanh bắt đầu từ lúc 18g 30 nhằm
phổ biến những tin tức đấu tranh chống Trần Văn Hương của nhân dân và
Phật giáo tại Sài Gòn và các tỉnh trên toàn miền Nam, và phát đi một
kiến nghị yêu cầu quốc trưởng Phan Khắc Sửu và Thượng Hội đồng Quốc gia
giải tán chính phủ Trần Văn Hương. (Lịch Sử Phong Trào Đô Thị Huế
(LSPTĐTH ) - nhiều tác giả - nxb Trẻ tp HCM – 2015).
Ngày 19.12.1964:
Buổi sáng:
-Tổng hội
Học sinh Phật tử Huế phát động cuộc bãi khóa để phản đối chính phủ Trần
Văn Hương. Học sinh các trường trung, tiểu học công lập và tư thục
(ngoại trừ các trường Công giáo) toàn thành phố Huế hưởng ứng.
- Tổng hội
Sinh viên Huế ra tuyên ngôn đòi chính phủ Trần Văn Hương giải tán.
Buổi trưa: Sinh viên phật tử làm nòng cốt
cho các hoạt động chống chính phủ Trần Văn Hương tại đại học Luật khoa
Huế. Một tuyên ngôn của sinh viên Luật khoa Huế được phổ biến bày tỏ lập
trường quyết liệt kêu đòi chính phủ Hương nhanh chóng giải tán.
Buổi chiều: tại chùa Diệu Đế khoảng 120
học sinh phật tử tình nguyện tuyệt thực 14 tiếng đồng hồ dưới sự hướng
dẫn của các tăng ni. (LSPTĐTH – nhiều tác giả - nxb Trẻ tp HCM 2015)
Ngày 18.12.1964, tại Sài Gòn do sự điều động của tướng Khánh, Hội
đồng Quân lực được thành lập nhằm mục đích hổ trợ ông ta trong những mưu
đồ chính trị sắp tới.
Ngày 20.12.1964, Hội đồng Quân lực quyết định giải tán Thượng Hội
đồng Quốc gia, bắt sáu (6) hội viên (trong đó có bác sĩ Lê Khắc
Quyến, giáo sư Tôn Thất Hanh), tướng Đỗ Mậu và 14 chính khách, trí thức,
lãnh tụ sinh viên đi an trí tại Pleiku. Hành động này của Nguyễn Khánh
và Hội đồng Quân lực gây phẫn nộ cho phía Mỹ. Đại sứ
Ngày 20.12.1964, tại Huế, Tổng hội Sinh viên Huế ra tuyên ngôn
phản đối hành động bạo ngược của Nguyễn Khánh và Hội đồng Quân lực. Tại
chùa Diệu Đế, các thượng tọa, đại đức, tăng ni và phật tử các giới bắt
đầu cuộc tuyệt thực đợt 3. Khoảng 200 vị đã tham dự đợt tuyệt thực này.
(LSPTĐTH – Nhiều tác giả - nxb Trẻ TP HCM - 2015)
Công cuộc chống chính phủ Trần Văn Hương của phật tử và đồng bào
các giới đã diễn ra liên tục từ cuối tháng 12.1964 đến cuối tháng
1.1965 tạị hai trung tâm lớn là Sài Gòn, Huế và khắp các tỉnh thành miền
Nam. Sinh viên học sinh Huế bãi khóa. Tiểu thương bãi thị. Giáo chức,
công chức, công nhân, lao động bãi công. Nhiều cuộc mít tin, biểu tình
được tổ chức rầm rộ, thành phố Huế chỉ còn có hoạt động đấu tranh.
(LSPTĐTH – nxb Trẻ tpHCM 2015)
Ngày 18.1 chính phủ Trần Văn Hương cải tổ. 4 tướng Nguyễn Văn
Thiệu, Nguyễn Cao Kỳ, Trần Văn Minh, Linh Quang Viên tham gia nội các.
Sự cải tổ theo hướng quân sự hóa này càng làm tăng thêm cường lực đấu
tranh của Phật giáo: chống Hương, chống Mỹ.(LSPTĐTH – nxb Trẻ tp HCM
2015)
Ngày 20. 1 các nhà sư Thích Trí Quang, Thích Tâm Châu, Thích Thiện
Hoa, Thích Pháp Tri, Thích Hộ Giác bắt đầu tuyệt thực tại Sài Gòn. Mít
tin, biểu tình chống Hương, chống Mỹ tiếp tục gia tăng.( Đỗ Mậu sđd, trg
540)
Ngày 22. 1, một đoàn tăng ni kéo tới tòa đại sứ Mỹ với những biểu
ngữ mang nội dung kêu đòi quyền tự quyết của nhân dân miền Nam.( Đỗ Mậu,
sđd, trg 540)
Ngày 23. 1.1965
- Tại Sài Gòn, Trần Văn Hương ra lời hiệu triệu “kêu gọi quốc dân
thực hiện trách nhiệm để ổn định tình hình”. Ông lên án các hành động
chống đối chính phủ, gọi các nhà sư tham gia đấu tranh là “lũ lưu manh
cạo đầu mặc sắc phục tăng ni bày trò khỉ”. Trần Văn Hương đã bộc lộ đầy
đủ tính chất của một người cai trị thô lỗ hung bạo. Ông quên rằng mình
nguyên là một giáo sư và đang là thủ tướng. Nhân dân phẫn nộ – Phật giáo
bất bình. Sự chống đối Hương – Khánh – Mỹ phát triển đến cao
trào.
- Tại Huế, tất cả sự phẫn nộ bất bình của quần chúng đều đỗ về tòa
lãnh sự Mỹ ở đường Đống Đa.( LSPTĐTH nxb Trẻ tpHCM 2015).
Ngày 23.1.1965
- Tại Huế :
Buổi sáng: 200 tăng ni kéo đến tòa lãnh sự Mỹ dương cao các
biểu ngữ:
- Cám ơn Mỹ đã hy sinh vì lý tưởng tự do của nhân dân Việt
- Phản đối
Buổi chiều: Xe phóng thanh chạy khắp thành phố kêu gọi dân chúng
tham gia mít tin, biểu tình. Khoản 10.000 người họp nhau tại nhà hát lớn
làm mít tin. Sau mít tin đến biểu tình. Cả thành phố rộ lên bầu không
khí chống Hương, chống Mỹ. Biểu ngữ căng dán khắp nơi trên các đường
phố. Khẩu hiệu hét vang từ cửa miệng của nhiều người.
-
- Chúng tôi cần một vị đại sứ chứ không cần một viên toàn quyền.
-
-
- Down with Maxwell Taylor.
- Độc lập hay là chết.
“Dưới ngọn cờ Phật giáo” nhưng các nhóm biểu tình tuần hành không
phân biệt ai là Phật giáo chính danh, ai là người của Mặt Trận, ai là
quần chúng tự phát, ai là Đại Việt, là của Quốc Dân Đảng, thậm chí
là chính quyền, là Mỹ?
Bên cạnh những biểu ngữ, khẩu hiệu mang màu sắc bất bạo động đã
xuất hiệu những khẩu hiệu, những biểu ngữ, những lời chuyền tai quyết
liệt hơn: Tàu xe không chuyên chở người Mỹ. Tiệm buôn quán xá không bán
hàng cho người Mỹ. Không nhận thư từ, tiếp xúc, giao dịch các thứ với
người Mỹ.
Từ các nẻo đường trong thành phố, các nhóm biểu tình kéo về tòa
lãnh sự Mỹ và phòng Thông tin Hoa Kỳ. Nhiều người tay không, nhưng có
một số gạch đá và xăng được chở đến trên những xe
buýt. Người trên xe buýt nhảy xuống. Tòa lãnh sự và phòng thông tin Hoa
Kỳ bị đốt phá.
“Nghiệp đoàn xe buýt hỗ trợ việc đốt Lãnh sự Mỹ bằng cách chở
đến bốn phuy xăng. Học sinh Nguyễn Thành Nhơn, một cơ sở cách mạng cùng
một số sinh viên học sinh lăn các phuy xăng lên lầu, tưới và đốt tòa nhà
đó.” (Thành Đoàn Huế - Những sự kiện lịch sử - trang
40).
“Rồi đoàn xe buýt ngừng lại, một số người trên xe nhảy xuống,
tông cửa vào, chất bàn ghế, sách vở của Phòng Thông Tin tưới xăng đốt
cháy. Trong khi đó một số người khác leo lên lầu liệng các máy móc dụng
cụ xuống đất đập phá. Xe chửa lửa bị các xe buýt chặn lại không cho vào,
nhân viên công lực bất lực. Ban Thường vụ sinh viên tranh đấu kêu gọi
giải tán và cuộc biểu tình chấm dứt vào lúc 18g 20 cùng ngày.”
(Trung Tâm dữ liệu Quốc Gia II, tp HCM, KH, PTT 15407 – Theo LSPTĐTH nxb
Trẻ tp HCM 2015)
Việc đốt phá tòa Lãnh sự Mỹ và phòng Thông tin Hoa Kỳ tại Huế
chiều 23.1.1965 là hành động bạo động. Sau 1975, tôi (Chu Sơn) hỏi
Vĩnh Kha ai là người chủ động các vụ việc này? Vĩnh Kha nói: “- Trong
thông điệp ngày 1.11.1964, Đức tăng thống nhắc nhở Phật giáo đồ “lưu tâm
nhiều hơn nữa đến danh dự của Phật giáo Việt
Tôi hỏi: “ – Các anh không trách nhiệm gì trước thực tế có nhiều
người lợi dụng “ngọn cờ Phật giáo sao”? Vĩnh Kha trả lời: “ – Chúng tôi
có trách nhiệm của chúng tôi. Quần chúng có trách nhiệm của quần chúng.
Công cuộc đấu tranh chống độc tài và can thiệp Mỹ đã trở thành mục tiêu
chung của quần chúng nhân dân. Không chỉ người của Mặt Trận mới lợi dụng
“ngọn cờ Phật giáo”. Đại Việt, Quốc Dân Đảng cũng lợi dụng. Ngay cả
chính quyền và người Mỹ cũng lợi dụng “ngon cờ Phật giáo” để chống Phật
giáo. Vụ đốt phá tòa Lãnh sự và phòng Thông tin Hoa Kỳ do tay chân của
Mỹ – Việt khởi sự để bôi nhọ chúng tôi – những người chủ trương bất bạo
động. Diễn biến sự việc tiếp theo là của quần chúng. Quần chúng cũng có
yêu cầu của mình: bày tỏ sự phẫn nộ đối với xâm lược Mỹ. Chúng tôi ở
giữa, dù không muốn, trong chừng mực nào đó, chúng tôi cũng phải “chia
phần” hậu quả từ cả hai phía. Chỉ nhìn từ một góc nhỏ không thể
hiểu biết hết cuộc chiến tranh này”.
Để hiểu biết đầy đủ hơn sự thực về hai vụ đốt phá tòa Lãnh sự và
phòng Thông tin Hoa Kỳ chiều 23.1.1964, chúng ta có thêm các tài liệu
sau đây:
Trong Tự Truyện, Nguyễn Đắc Xuân nhớ lại vụ bạo động tại phòng
Thông Tin Hoa Kỳ chiều 23. 1. 1964 như sau:
“Ngọn lửa bốc cháy từ phía trái USIS, chuyện quá bất ngờ đối
với tôi. Tôi chạy về cấp báo cho Tổng hội sinh viên thì thấy Thượng tọa
Thích Trí Quang tay cầm loa đứng trên một chiếc xe jeep mui trần chạy
ngược từ ngã năm Sap – phăng – rông đến. Thầy gọi tôi, tôi leo lên
xe đứng sau thầy. Thầy kêu gọi dân chúng bình tĩnh, ngừng tay phá hoại,
vì phá hoại là bạo động, là đi ngược lại tinh thần bất bạo động của Phật
Giáo. Nhưng giữa ngọn lửa thịnh nộ như thế mọi lời kêu gọi của Thượng
tọa Trí Quang không còn thiêng nữa”
Hoàng Nguyên Nhuận (Hoàng Văn Giàu) trong bài trả lời phỏng
vấn do Quán Như thực hiện (công bố trên giaodiemonline.com/2013/6) có
mấy dòng như sau về vụ hai vụ bạo động phòng Thông tin và tòa Lãnh Sự
Mỹ:
“Tôi không chủ trương cũng không phát động việc này, chỉ vì tôi
không muốn bạo động, thế thôi. Cũng không nói Cộng sản nằm vùng len lỏi
vào phong trào đấu tranh để làm việc này vì bằng chứng cụ thể sau 1975,
trong phong trào báo cáo kể công, không một ông bà cộng sản nào kê khai
thành tích nầy, một vài sinh viên sau này chạy qua bên kia cũng chưa bao
giờ dám khoe thành tích đốt nhà đốt xe Mỹ cả. Họ không làm (…), các cơ
quan an ninh Mỹ Việt hồi đó biết rõ là tay chân của Mỹ và những người
muốn phá hoại uy tín của phong trào đấu tranh Phật Giáo đã làm việc nầy
để biện hộ cho việc Mỹ lựa chọn Thiệu Kỳ và để biện minh cho việc
Thiệu Kỳ triệt hạ phong trào miền Trung năm 1966. Một vài Phật tử chánh
hiệu cũng sa vào bẩy bạo động này mà không hay”.
Trong công điện truyền tay của nha Tổng giám đốc Cảnh sát Quốc gia
(VNCH – Sài Gòn) có đoạn:
“Trình rằng trước khi biểu tình, lúc 14g 30, ông Nguyễn Ngô,
chủ tịch nghiệp đoàn vận tải công cộng đã đến tại bến xe buýt Đông Ba
Huế ra lệnh cho các tài xế ngưng chạy để hưởng ứng cuộc biểu tình. Khi
tuần hành qua Phòng thông tin Hoa Kỳ, thì trên xe đã chất sẵn đá và củi
từ trước nên số người ngồi trên đã dùng để liệng vào Phòng thông tin.
Xăng để đốt cũng được chuẩn bị sẵn từng thùng trên xe buýt số TCA.067 và
TCA.305. Chính Nguyễn Ngô đã tổ chức cuộc đốt phá, mặc dù ban Thường vụ
sinh viên đấu tranh đã hết lòng giải thích và ngăn chặn nhưng vô hiệu.
Nguyễn Ngô trước đây là một tên đặc vụ đắc lực của Ngô Đình Cẩn trong
giới nghiệp đoàn, đồng thời là một tay sai kinh tài cho Ngô gia”.
Sau sự cố tòa Lãnh sự và phòng Thông tin Hoa Kỳ, nhà sư Thích Trí
Quang vào Sài Gòn, ngày 28.2.1964, tổ chức họp báo bày tỏ mục tiêu đấu
tranh của Phật giáo. Ông tuyên bố: “Chỉ cần đừng dung túng những phần tử
xấu thuộc chế độ cũ, và đừng xem Phật giáo là Cộng sản. Phật giáo không
chống Mỹ, nhưng Việt
Tại Huế sinh viên, học sinh và quần chúng các giới vẫn tiếp tục
rầm rộ đấu tranh.
Chính quyền thiết quân luật. Tướng Nguyễn Chánh Thi, tư lệnh quân
đoàn I, đại biểu chính phủ tại Trung phần ra lệnh cấm quần chúng mít
tin, biểu tình và không được chống Mỹ.
Phong trào chống Hương, chống Mỹ từ Huế, từ Sài Gòn lan rộng khắp
các tỉnh miền
Tại Sài Gòn: Hội đồng Quân lực họp khẩn cấp từ ngày 27 qua ngày
28, ra quyết định lưu nhiệm quốc trưởng Phan Khắc Sửu, ủy nhiệm Tướng
Khánh giải quyết cuộc khủng hoảng, triệu tập Hội đồng Quân dân gồm 20
người là đại diện các tôn giáo, đảng phái, nhân sĩ và quân lực. Nhiệm vụ
của hội đồng là chuẩn bị tổ chức Quốc dân đại hội. Phó thủ tướng Nguyễn
Xuân Oánh được cử làm quyền thủ tướng thành lập chính phủ mới. Trần Văn
Hương bị loại khỏi chính trường. Cuộc đấu tranh của Phật giáo và nhân
dân miền
|