Phong trào Phật giáo miền Trung – Huế
từ Chấn hưng đến Dấn thân

Chu Sơn

Phần Hai

Phong trào Phật giáo Miền Trung - Huế

thời kỳ dấn thân (1954-1966)

*****

Chương I - Chương II  - Chương III

Chương IV

Nguyễn Khánh và cuộc đảo chính – chỉnh lí  30.1.1964

Cuộc đảo chính 30.1.1964 diễn ra như màn mở đầu của một vở kịch đơn điệu và vô duyên, nhưng nó chứng tỏ khả năng và mưu lược quân sự của nhóm Khánh – Khiêm – Thi, hay một cái đầu nào đó đứng đằng sau? Nguyễn Khánh tuyên bố không phải đảo chính, mà là chỉnh lý. Nguyễn Khánh và Nguyễn Chánh Thi đang là tướng trấn nhiệm ở biên cương (tư lệnh và phó tư lệnh vùng I Chiến thuật) lại về Sài Gòn (thủ đô) vận động và tổ chức đảo chính. Một buổi sáng đẹp trời (30.1.1964), quốc trưởng Dương Văn Minh bị vô hiệu hóa tại nhà riêng, 5  tướng có quyền lực thứ cấp trong Hội đồng Quân nhân Cách mạng (Trần Văn Đôn, Lê Văn Kim, Tôn Thất Đinh, Mai Hữu Xuân, Nguyễn Văn Vỹ) bị bắt khi vừa mới bước xuống xe để vào văn phòng làm việc. Dương Văn Minh và bộ tham mưu của ông bị kết tội bất tài, thân Pháp và chủ trương trung lập. 5 tướng bị đem ra nhốt ngoài Trung. Dương Văn Minh vẫn ở tư dinh có lính của phe đảo chính canh gác, mấy ngày sau được mời vào dinh quốc trưởng ngồi làm vì và bị sai khiến. Nguyễn Khánh với tư cách chủ tịch Hội đồng Quân đội Cách mạng đề nghị quốc trưởng ký quyết định cử mình làm thủ tướng – thành lập chính phủ. Như thế, Nguyễn Khánh đồng thời là chủ tịch Hội đồng Quân đội Cách mạng và thủ tướng chính phủ hợp pháp. Vừa mới nắm quyền, Nguyễn Khánh liền ban hành sắc lệnh đặt Cộng Sản và Trung lập ngoài vòng pháp luật. Ngày 2.1.1964 chính phủ được Hoa Kỳ công nhận và nồng nhiệt hứa viện trợ. Nguyễn Khánh được bơm thổi tận mây xanh và múa may như một con rối.  Hai nhân vật nắm quyền quân sự hàng đầu nước Mỹ là bộ trưởng quốc phòng McNamara và đại tướng Taylor (người sẽ thay thế Cabot Lodge làm đai sứ ở Sài Gòn) được tổng thống Johnson cử tới miền Nam với nhiệm vụ nghiên cứu tình hình và xây dưng hình tượng người hùng cho Nguyễn Khánh. Những ngày đầu tháng Ba, một người Việt Nam thấp lùn, mặt tròn, má phính với bộ râu dê và chiếc mũ đỏ của binh chủng Dù đội lệch cùng hai người Mỹ to cao đi khắp bốn vùng chiến thuật tiếp xúc với quần chúng và các đơn vị quân đội. Trước đồng bào và chiến sĩ, Nguyễn Khánh giới thiệu hai vị khách đại diện chính phủ Mỹ là “bạn thân thiết của Việt Nam, sẽ giúp đồng bào và chiến sĩ chúng ta đánh thắng Cộng Sản xâm lược”. Hai vị khách thay nhau ca ngợi Nguyễn Khánh là nhà lãnh đạo kiệt xuất được chính phủ và nhân dân Hoa Kỳ tôn trọng, tin tưởng. Chính phủ và nhân dân Hoa Kỳ hứa sẽ viện trợ đầy đủ để nhân dân và quân đội Việt Nam Cộng Hòa bảo vệ độc lập, tư do và xây dựng đất nước phồn thịnh.

Khi loại bỏ Dương Văn Minh và những nhân vật chủ chốt của Hội đồng Quân nhân Cách mạng để tập trung sự quan sát vào những động thái của Nguyễn Khánh và nhóm các tướng tá Trần Thiện Khiêm, Nguyễn Chánh Thi, Dương Văn Đức, Lâm Văn Phát, Dương Ngọc Lắm, Cao Văn Viên, Trần Thanh Bền, Huỳnh Văn Cao, Nguyễn Văn Thiệu, Nguyễn Cao Kỳ… là những đối tượng để Mỹ tiếp tục cuộc tìm chọn một mẫu mực người hùng mới. Cũng như 10 năm trước với Ngô Đình Diệm, lần này người Mỹ muốn đặt để lên đầu dân chúng miền Nam một thần tượng chứ không phải một nhà lãnh đạo được bầu chọn do một cuộc tuyển cử dân chủ như nhà sư Thích Trí Quang và những tăng ni, phật tử của ông trong phe Phật giáo Ấn Quang dự tưởng.