|
Nhìn Lại Vụ Giáo sư Trương Nguyện Thành:
Quách Hạo Nhiên
1.
Thuyết âm mưu?
Tôi vốn không phải là tín đồ của thuyết âm mưu, tuy vậy với câu chuyện
của GS Trương Nguyện Thành tôi lại thấy cần đặt ra vấn đề này như một
cách để qua đó tham chiếu và soi rọi lại bức tranh toàn cảnh về những
bất cập và nghịch lý của nền giáo dục nước nhà hiện nay. Đặc biệt là về
phương diện tư duy và nhận thức của những người nắm quyền lãnh, chỉ đạo
liên quan đến vấn đề này.
Trước hết, theo tôi có 3 vấn đề quan trọng rất cần được phân tích và mổ
xẻ xung quanh sự việc này như sau:
Còn nhớ vào năm 2005 GS Trương Nguyện Thành còn được đích thân ông
Nguyễn Thiện Nhân khi đó là Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh mời
về để thành lập Viện Khoa học Công nghệ và tính toán TP HCM. Từ đây, nếu
thật sự Tp Hồ Chí Minh muốn “chiêu hiền đãi sĩ” thì hiện tại ông Nguyễn
Thiện Nhân đang là Bí thư Thành ủy quyền lực tuyệt đối ở thành phố nào
thì sao không thấy ông lên tiếng tác động can thiệp? Hay như với trách
nhiệm của người đứng đầu ngành giáo dục ông Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ
cũng chẳng thấy có ý kiến gì?
Một chi tiết khác, cách đây một năm vì muốn thực hành và chứng minh quan
điểm muốn sáng tạo phải dám đương đầu và vượt qua “rào cản và định kiến”
hẹp hòi của xã hội nên trong một buổi lên lớp với các sinh viên GS
Trương Nguyện Thành đã mặc quần short và áo thun ba lỗ. Ngay lập tức
những kẻ nhân danh truyền thống và môi trường văn hóa, thuần phong mĩ
tục...của người Việt để phản đối đến nỗi ông đã bị lãnh đạo Đại học Hoa
Sen yêu cầu gửi báo cáo giải trình. Cũng vì chuyện này mà từ đó đến nay
mỗi khi nhắc đến ông, các cơ quan báo chí truyền thông đã đặt cho ông
một cái biệt danh mà theo tôi là rất thiếu sự tôn trọng cần thiết. Bài
viết nào về ông họ giật tít và chêm vô mấy chữ
“giáo sư quần đùi...” nghe rất
phản cảm.
Xâu chuỗi những sự
việc này lại, tôi nghĩ phải chăng lý do lớn nhất của việc GS Trương
Nguyện Thành không được làm Hiệu trưởng trường Đại học Hoa Sen có khi
không phải vì cái quy định về thời gian đảm nhiệm chức vụ quản lý cấp
khoa trong được gi trong luật giáo dục hiện hành mà rất có thể liên quan
đến vấn đề
“phẩm chất chính trị” cũng
được quy định trong bộ luật này? Nên nhớ rằng, ở Việt Nam dù có muốn
“đổi mới” hay “sáng tạo” gì thì cũng phải tuyệt đối tuân thủ nhiệm vụ
chính trị do “Đảng ta” lãnh đạo và định hướng sẵn. Phải chăng vì lo sợ
cái tư duy vượt qua mọi “rào cản” của GS Trương Nguyện Thành sẽ làm cho
Đại học Hoa Sen đi chệch cái đường ray giáo dục đại học nước nhà do Đảng
vẽ ra nên bằng mọi cách người ta phải ngăn ông lại?
Thứ ba,
nếu ai đã đọc những lời chia sẻ lý do vì sao GS Trương Nguyện Thành lại
quyết định trở về Việt Nam nhằm giúp Đại học Hoa Sen trong vai trò Phó
hiệu trưởng [1] một năm về trước chắc chắn sẽ cảm nhận được GS Trương
Nguyện Thành không phải là một người dễ đầu hàng và bỏ cuộc trước những
thử thách và khó khăn trong công việc và cuộc sống. Tuy nhiên, là người
trưởng thành và đã thành công ở một quốc gia có nền học thuật và quản
trị hàng đầu thế giới chắc chắn về mặt nhận thức và tâm lý những vấn đề
liên quan đến những sự vụ hành chính rất nhiêu khê và vớ vẩn ở Việt Nam
chính là một rào cản lớn đối với ông (dù rằng ông đã ít nhiều trải
nghiệm và hòa nhập cùng nó trong suốt một năm qua). Nhất là, ở Việt Nam
những vấn đề này thường rất hay bị “chính trị hóa” từ những kẻ cơ hội và
ganh ăn ghét ở. Phải chăng biết được “điểm yếu” này nên những kẻ không
muốn GS Trương Nguyện Thành trở thành hiệu trưởng đã ra tay? Một cái quy
định vừa vô lý vừa cứng nhắc của những cái đầu chứa bã đậu xem ra đã có
tác dụng trong trường hợp của GS Trương Nguyện Thành? Vì với lòng tự
trọng của một con người đã trưởng thành từ nền giáo dục hiện đại và văn
minh nên ông thà tạm gác lại ước mơ của mình và quay về Mỹ chứ quyết
không đầu hàng hay thỏa hiệp với cái cơ chế cũ kỹ lạc hậu bằng những
việc làm thiếu trong sáng?
Nói điều này để thấy rằng, sau sự việc trên, tuy GS Trương Nguyện Thành
có trả lời báo chí rằng ông “bình
thường, không buồn vui, thất vọng gì cả” [2] và không muốn mình được
“đặc cách” phải chăng cũng là cách để ông trấn an dư luận cũng như
tránh những phiền phức khác có thể xảy đến với Đại học Hoa Sen hay với
chính cuộc sống của cá nhân ông cùng gia đình?
2. Tư duy... “ao làng” và
“cơ chế xin – cho”
Như đã nói ở trên, tôi không phải tín đồ của thuyết âm mưu. Tuy nhiên,
dù có hay không có một âm mưu ngăn cản GS Trương Nguyện Thành trở thành
hiệu trưởng trường Đại học Hoa Sen của những “bàn tay” đó thì theo tôi,
qua sự việc này một lần nữa cho chúng ta thấy rõ hơn cái nguyên nhân sâu
xa và cốt tử làm cho nền giáo dục nước nhà mấy chục năm qua mãi trì trệ
và không thể phát triển. Nói khác đi, sở dĩ mấy mươi năm qua nền giáo
dục nước nhà bị trì trệ và lạc hậu tất cả bắt nguồn từ lối tư duy.. “ao
làng” và “cơ chế xin – cho” của những người nắm quyền điều hành đất nước
nói chung và bộ máy quản lý hành chính về giáo dục nói riêng. Hay nói
trắng ra là tất cả đều do
sự bảo thủ và dối trá của
họ mà ra. Năm này qua tháng khác họ luôn miệng hô hào “đổi mới căn bản
và toàn diện” nhưng thực tế thì (nói như Gs Tương Lai) nên giáo dục nước
nhà vốn chỉ là cái “vòng tròn nhỏ” nằm trong cái “vòng tròn lớn” – tức
cái thể chế chính trị hiện nay. Một khi “cái vòng tròn lớn” kiên quyết
không chịu đổi mới thì việc hô hào đổi mới cái “vòng tròn nhỏ” chỉ là
ngụy biện và lừa mị mà thôi.
Và đây cũng là lý do có người cho rằng vụ việc GS Trương Nguyện Thành là
một ví dụ tiêu biểu cho cách làm “trên trải thảm dưới rải đinh” trong
vấn đề thu hút người tài của Đảng ta hiện nay. Một vấn đề mà ai cũng
nhìn thấy và nói rất nhiều nhưng cuối cùng vẫn không có gì thay đổi.
Càng hô hào kêu gọi thu hút thì nhân tài càng bỏ đi.
Ở phương diện và góc nhìn khác, có ý kiến phân tích chuyện làm công tác
quản lý (hiệu trưởng) và nghiên cứu chuyên môn là hai lĩnh vực khác
nhau. Một nhà khoa học giỏi chưa chắc và hứa hẹn sẽ là nhà quản lý giỏi.
Điều này tuy không sai nhưng suy cho cùng cũng chỉ là một góc nhìn. Vì
thực tế cho thấy có rất nhiều người từng kinh qua không biết bao nhiêu
chức vụ ở cấp cơ sở nhưng khi lên làm quản lý, lãnh đạo thì cũng chẳng
nên cơm nên cháo gì. Nói đâu cho xa, trường hợp ông Bộ trưởng Bộ giáo
dục hiện nay không phải là một ví dụ điển hình đó sao?
Ngoài ra, cũng nên hiểu rằng việc lãnh đạo và quản lý ở một trường đại
học hoàn toàn không giống với việc quản trị trong lĩnh vực hành chính
công thuần túy. Vấn đề này đặt trong cái nhìn so sánh giữa Việt Nam với
các quốc gia phát triển sẽ cho chúng ta thấy rõ hơn nữa. Có thể nói,
việc quản lý và điều hành của các hiệu trưởng các trường đại học ở Việt
Nam quan trọng và trước hết là phải
“sống theo chỉ thị, làm theo Nghị
quyết” của Đảng ta về giáo dục nói chung. Việc quản lý và điều hành
của họ vì thế chủ yếu xoay quanh những buổi họp hành triền miên với các
sở, ban, ngành...Trước là báo cáo thành tích sau nữa là xin tiền và nhận
chỉ thị, chỉ đạo từ cấp trên. Những vấn đề liên quan đến việc
“tự chủ đại học” hiện nay trên
thực tế còn rất xa vời. Điều này không phải do bản thân các trường đại
học không muốn mà là do cái “cơ chế xin – cho” còn rất nặng nề. Trong khi đó, ở các nước phát triển, giáo dục đại học phân lớn là đại học tư và hoàn toàn tự chủ, Nhà nước hay các đảng phái chính trị không xen vào. Vậy nên việc điều hành và quản lý của họ không nặng về sự vụ hành chính nên không cần yêu cầu phải kinh nghiệm quản lý cấp thấp hơn. Hơn nữa trong quản trị đại học, việc của hiệu trưởng là vạch ra những mục tiêu, định hướng và tầm nhìn chiến lược để phát triển ngôi trường của họ trong tương lai. Vì vậy mà nếu hiệu trưởng đồng thời là một nhà khoa học giỏi và có uy tín sẽ rất thuận lợi trong vấn đề kêu gọi nhà đầu tư đặc biệt là tập hợp các nhà khoa học có uy tín khác về cộng tác và trợ giúp cho trường về nghiên cứu khoa học và hướng dẫn cho sinh viên nhằm cụ thể hóa mục tiêu và chiến lược đã Hội đồng trường thông qua. Đến đây, có thể nói quan điểm cho rằng quản lý là một chuyện, nghiên cứu khoa học là chuyện khác trong lĩnh vực giáo dục xem ra cũng không hoàn toàn đúng và phù hợp trong tư duy quản trị của giáo dục hiện đại đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay. Không những vậy, GS Trương Nguyện Thành là nhà khoa học thành danh ở một quốc gia có nền quản trị và giáo dục hàng đầu thế giới, thế thì có cần ai đó phải khuyên ông những vấn đề liên quan đến quản trị và điều hành một trường đại học mang “tầm vóc” Việt Nam không? Hay như những lời khuyên ông “không nên trở lại Mỹ” mà hãy tạm chờ đợi một năm nữa khi luật giáo dục sửa đổi rồi làm hiệu trưởng vẫn còn chưa muộn? Không biết những người khác nghĩ gì về những lời khuyên này nhưng cá nhân tôi cho rằng những lời khuyên trên dành cho GS Trương Nguyện Thành là dư thừa và không cần thiết.
Muốn hội nhập với bạn bè quốc tế thì nhất định phải thay đổi tư duy và
nhận thức và nhất là phải dũng cảm nhìn thẳng vào những khuyết tật của
nền giáo dục hiện nay chứ không nên vòng vo, giả dối và bảo thủ như vậy.
Và một khi vẫn kiên quyết giữ nguyên lối tư duy “ao làng” cùng cái “cơ
chế xin – cho” thì cũng không nên hoang tưởng bàn về chuyện “bơi ra biển
lớn”.
Một nền giáo dục được lãnh, chỉ đạo và quản lý
điều hành bằng một bộ máy rất đồ sộ (bao gồm:
“Ban Tuyên giáo Trung ương”;
“Hội đồng Quốc gia giáo dục và
phát triển nhân lực”, “Ủy ban
Quốc gia đổi mới giáo dục và đào tạo”, “Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh niên, Thiếu niên, Nhi đồng của Quốc
hội”... Đó là chưa kể một Bộ
Giáo dục và Đào tạo với 27 đơn vị trực thuộc làm nhiệm vụ “tham mưu” và “quản lý”) thế nhưng chỉ vì một dòng trong cái quy định
cứng nhắc đã làm ảnh hưởng đến chiến lược phát triển của một ngôi
trường, ngăn cản ước nguyện đóng góp cho quê hương của một nhà khoa học
tâm huyết và nhất là làm trò cười cho bạn bè quốc tế...thì hãy tất cả
phải biết xấu hổ chứ không phải chỉ
là
nuối tiếc (kiểu
“tôi thấy tiếc” cho GS Trương
Nguyện Thành và Đại học Hoa Sen...).
Hay một giáo sư với thành tích đầy mình trên trường quốc tế lại không
“đủ chuẩn” để làm hiệu trưởng một trường đại học trong nước trong khi đó
một kẻ bị tố cáo về tính trung thực cũng như phẩm chất đạo đức của một
nhà khoa học chân chính lại chễm chệ trên chiếc ghế Bộ trưởng điều hành
quản lý cả nền giáo dục thì đó không chỉ là sự bảo thủ và giả dối mà còn
rất hèn kém (sự hèn kém của một cộng đồng tham gia kiến tạo văn hóa cho
cả dân tộc). Bởi lẽ, ai cũng nhìn thấy sự thật rất lố bịch kia nhưng đa
phần đều im hơi lặng tiếng một cách đáng sợ và khó hiểu!
CT, 20/5/2018
QHN
----------
Tham khảo:
[1]:
https://www.facebook.com/groups/ivanet.org/permalink/1231355866950172/
[2]:
https://thanhnien.vn/giao-duc/gs-truong-nguyen-thanh-khong-nen-dac-cach-cho-toi-961122.html
[3]:
http://www.sggp.org.vn/chu-nghia-dan-tuy-va-nhung-canh-bao-doi-voi-viet-nam-520023.html
|