|
Cảm nghĩ đầu tiên
về hội nghị cấp cao APEC
Đà Nẵng 11-2017
Nguyễn Trung
Hiếm khi tôi theo dõi một sự kiện lớn của quốc
gia với một tâm trạng lo lắng, hồi hộp, mong đợi… đan xen nhau lẫn lộn
như Hội nghị cấp cao APEC Đà Nẵng 11-2017.
Vô cùng lo lắng vì vào lúc Hội nghị
diễn ra, thiên tai đang hoành hành khắp Miền Trung, xuống tận đồng Bằng
Nam Bộ - trước đó là cả Miền Bắc nữa – với những tàn phá và gây thiệt
hại về người, về của, về môi trường tự nhiên chưa từng có từ nhiều thập
kỷ nay. Có lẽ khát vọng sống của đất nước vào lúc này, và những nỗ lực
của cả nước - có thể coi như đã dốc toàn trí lực và thực lực cho tổ chức
thành công Hội nghị này - là vô cùng lớn, do đó
“trời”
cũng đã phải chừa Đà Nẵng ra!..
Trong bụng, tôi thành thực nghĩ vậy! Hay nói đúng hơn đã cầu mong
như vậy! Song còn vô cùng lo lắng hơn nhiều, vì lẽ Hội nghị diễn ra
trong khi bão táp kinh tế và chính trị thế giới hoành hành không kém
phần quyết liệt so với thiên tai, lại vào lúc nội tình đất nước ta đang
trăm bề ngổn ngang, lòng dân phân tán, và ĐCSVN cùng với chế độ chính
trị toàn trị đang đứng trước nhiều vấn đề lớn bất cập!
Song nhiều điều mong đợi từ Hội nghị này đã đến!
1. Trước hết, Hội nghị đã thành công trên 2
phương diện: (b) Xác lập sự đồng thuận cao độ của các quốc gia thành
viên cho một thời kỳ phát triển mới vì hợp tác hòa bình của vùng Châu Á
– Thái Bình Dương, với những cam kết trách nhiệm mới của các nước thành
viên, và (b) về cơ bản đã hoàn thành
Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (gọi tắt là
Hiệp định CPTPP).
Có thể xem 2 kết quả này góp phần định hướng
quan trọng cho phát triển ở khu vực CATBD trong hiện tại và sắp tới, tái
xác lập hay xác lập những chuẩn mực cơ bản các quốc gia thành viên phải
tuân thủ cho hòa bình, hợp tác, phát triển và cùng nhau hưởng lợi từ sự
thịnh vượng của toàn khu vực. Không thể phủ nhận hoặc đánh giá thấp ảnh
hưởng hay tác động của những kết quả này của Hội nghị trong tình hình
khu vực đang cận kề miệng hố chiến tranh (tình trạng brinkmanship) và
việc quân sự hóa các đảo TQ lấn chiếm trên Biển Đông đang diễn ra ráo
riết. Cho dù thực tế phũ phàng của cuộc sống vẫn còn nguyên vẹn trước
mặt mọi người, song những kết quả này của Hội nghị là những công cụ quan
trọng, để mỗi quốc gia thành viên có trách nhiệm – trước hết là các nước
ASEAN – phải nắm lấy, để chủ động ngăn chặn những bước phát triển đen
tối đang uy hiếp toàn vùng. Một kết quả bên lề nhưng không kém phần quan
trọng: Việt Nam – Đà Nẵng đã trở thành địa điểm lý tưởng cho đối thoại
Trump – Putin với kết quả làm dịu phần nào quan hệ Mỹ - Nga và có thể mở
ra một triển vọng nào đó cho vấn đề Syrie, cũng như một số cuộc đối
thoại bổ ích khác của Tập Cận Bình với một số người đứng đầu của một số
quốc gia thành viên APEC, trong đó có cuộc gặp rất đáng chú ý Trung Quốc
– Hàn Quốc… Không thể nói khác, những kết quả này của Hội nghị có sự
đóng góp xứng đáng và được Hội nghị thừa nhận của nước Việt Nam chủ nhà!
2.
Tại Hội nghị cấp cao APEC Đà Nẵng, đây là lần đầu tiên Trump nói rõ quan
điểm của Mỹ đối với khu vực CATBD: Quyết tạo dựng ngôi nhà chung CATBD,
Trump còn mở rộng ngôi nhà chung này sang cả khu vực Ấn Độ Dương để
tranh thủ Ấn Độ. Trump khẳng định không tìm kiếm sự thống trị của Mỹ,
nhưng Mỹ từ nay sẽ cự tuyệt sự hợp tác trục lợi, phá bỏ luật chơi và cho
đến nay chỉ làm thiệt hại nước Mỹ, từ nay sẽ “không
còn nhắm mắt làm ngơ trước những vi phạm, dối lừa hoặc xâm lăng kinh tế
nữa. Những ngày đó đã qua rồi.”
Nói lên điều này Trump nhằm vào Trung Quốc.
Trump khẳng định từ giờ trở đi theo đuổi hợp tác và cạnh tranh song
phương trên cơ sở kinh tế tư nhân
và thị trường không có sự can thiệp của nhà nước với mọi quốc gia,
theo nguyên tắc bình đẳng về nghĩa vụ và lợi ích, có đi có lại, không
phân biệt lớn/nhỏ giữa các quốc gia, đòi hỏi phải tôn trọng
pháp quyền, quyền cá nhân, tự do hàng hải và
hàng không, bao gồm cả những tuyến đường biển mở,
chủ quyền của các quốc gia và luật pháp quốc tế. Trump khẳng định sẽ
không có sự hợp tác cho bất bình đẳng và cho xâm phạm lợi ích nước đối
tác.
Trump gửi đến các thành viên APEC (ở đây được hiểu trước hết là các nước
ASEAN) thông điệp rất rõ: “Chúng
tôi muốn các bạn nên mạnh mẽ, thịnh vượng và tự chủ bắt nguồn từ chính
lịch sử của các bạn và phát triển hướng tới tương lai. Đó là cách chúng
ta phát triển cùng nhau thông qua việc trở thành đối tác vì những giá
trị thực chất và bền vững…
… …Chúng
tôi tìm kiếm đối tác mạnh, chứ không phải là đối tác yếu. Chúng tôi tìm
kiếm láng giềng mạnh, chứ không phải là láng giềng yếu. Trên hết, chúng
tôi tìm kiếm tình bằng hữu, chúng tôi không mơ đến việc thống trị… …Tại
Mỹ, cũng như bất kỳ quốc gia nào đã giành được chủ quyền và phải bảo vệ
chủ quyền, chúng tôi hiểu rằng, không có gì quý hơn quyền được ra đời,
quyền độc lập và quyền tự do…”
Trong khung cảnh này, không phải ngẫu
nhiên Trump nhấn mạnh tự do và lòng yêu nước đã tạo dựng nên nước Mỹ hôm
nay, Trump kết thúc diễn văn của mình: “…Tổng
thống thứ 2 của nước Mỹ John Adams. Khi đã quá già yếu và sắp trút hơi
thở cuối cùng, ông được yêu cầu đưa ra nhận định của mình nhân dịp 50
năm ngày Mỹ được tự do, ông đã trả lời rằng: Tự do mãi mãi… Đó chính là
những cảm xúc bỏng cháy trong trái tim mọi nhà ái quốc và mọi dân tộc.
Chủ nhà Việt Nam hiểu được cảm xúc này không chỉ từ 200 năm trước mà từ
2.000 năm. Đó là vào năm 40 sau CN khi Hai Bà Trưng thức tỉnh tinh thần
của người dân trên đất nước này. Đó cũng là lần đầu tiên người dân Việt
Nam đứng lên đòi độc lập và phẩm giá của mình…”
3. Trong lúc đang bị bao vây chiến lược
như hiện nay – như cựu đại sứ
Nguyễn Ngọc Trường, Chủ tịch Trung tâm Nghiên
cứu Chiến lược và Phát triển Quan hệ Quốc tế ở Hà Nội đã nhận định, và
trong lúc đất nước đang phải đối phó với nhiều khó khăn trong ngoài
chồng chất nhiều bề, kết quả của Hội nghị thượng đỉnh APEC ở Đà Nẵng một
mặt đã củng cố vị thế đối ngoại của nước ta trên trường quốc tế, một
tiền đề không thể thiếu cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước lúc
này. Mặt khác kết quả Hội nghị càng góp phần làm rõ thêm một lối ra cho
đất nước ta, giờ đây nhất quyết phải giành lấy: Việt Nam phải dấn lên
tạo ra sự phát triển kinh tế, nội trị, chính trị không thể thiếu cho bảo
vệ độc lập chủ quyền và sự phát triển phồn vinh của đất nước, đồng thời
cũng có nghĩa vụ phải dấn thân góp phần mình vào hòa bình và sự thịnh
vượng chung của khu vực CATBD, bây giờ thêm cả vùng Ấn Độ Dương – vì lợi
ích của chính bản thân Việt Nam, cũng như vì vận mệnh của Việt Nam gắn
liền với lợi ích của ngôi nhà chung này. Tình hình hiện nay trong toàn
vùng của ngôi nhà chung này – như phần đông những thủ lĩnh của các quốc
gia thành viên đã phát biểu tại Hội nghị này – cho thấy: Con đường sống
của mỗi quốc gia thành viên là phải có thực lực bảo vệ chủ quyền của
mình, tạo ra được sự phát triển phồn vinh cho chính mình, và đồng thời
góp phần phục vụ cho hòa bình, hợp tác và phát triển trên cơ sở tôn
trọng lẫn nhau, bình đẳng và cùng có lợi của toàn khu vực. Hiển nhiên,
con đường sống này cũng là của chính nước ta. Hiển nhiên, để bước lên
được con đường sống phải đi này, đất nước ta hôm nay phải thông qua cuộc
cải cách chính trị giải phóng lòng yêu nước và ý chí vươn lên của cả
nước cho một Việt Nam giầu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, để có
thực lực gìn giữ được chủ quyền và độc lập của quốc gia, đồng thời trở
thành đối tác có thực lực và bản lĩnh cho hợp tác bình đẳng và cùng có
lợi đang trở thành đòi hỏi bắt buộc cho mọi thành viên của ngôi nhà
chung nước ta đang sống. Hiển nhiên, muốn bước lên con đường sống phải
đi này, không thể cả nước cứ một bề lao sâu mãi vào con đường của câu
chuyện “lò và củi”. Bởi vì việc chống tham nhũng được đề cập quyết liệt
kể từ Hội nghị đại biểu Đảng toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII 01-1994,
đến nay đã ngót ¼ thế kỷ, nếu tính từ khi thành lập Ban Nội chính Trung
ương năm 2012 đến nay đã gần 5 năm, song cho đến nay mới xử xong khoảng
gần 20 vụ, còn tới hàng nghìn vụ phải xử lý tiếp. Kéo dài chuyện “lò và
củi” như đang làm hiện nay hàng chục năm nữa cũng không thể giải quyết
được. Bởi vì chuyện của “lò với củi” là chuyện của lỗi hệ thống, càng xử
như hiện nay đất nước càng bế tắc, mọi tồn tại và thách thức đối với đất
nước còn nguyên vẹn, thậm chí tình hình mọi mặt của đất nước đang ngày
một căng thẳng hơn. Trong khi đó mệnh lệnh của cuộc sống đất nước là
phải ngay bây giờ vượt lên trên quá khứ, dồn tất cả ý chí, trí tuệ, thực
lực cho cuộc cải cách chính trị không thể tránh né này, sớm giải phóng
mọi năng lượng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, hình thành một
thể chế chính trị dân chủ - tự do của kinh tế thị trường – nhà nước pháp
– xã hội dân sự, giành lại cuộc sống đáng sống của nhân dân cả nước, và
tạo ra thế và lực trụ được trong thế giới hôm nay. Nói hết lời: Không
thể bước lên con đường sống phải đi này chỉ bằng giải quyết vấn đề “lò
và củi”, đất nước còn nhiều vấn đề thách thức quyết liệt hơn vấn đề “lò
và củi”, thậm chí đất nước đòi hỏi phải sớm khắc phục triệt để vần đề
“lò và củi” để tạo ra sức sống mới bằng cách thông qua cải cách chính
trị khắc phục lỗi hệ thống trong thời gian sớm nhất!
Không thể nói khác:
Kết quả của Hội nghị cấp cao APEC Đà Nẵng vừa tạo thêm thuận lợi mới,
vừa thúc giục không thể nhầm lẫn Việt Nam phải sớm bước lên con đường
sống phải đi này, phải bằng tất cả trí tuệ, ý chí làm ăn cật lực mà sống
và trở thành đối tác có khả năng cạnh tranh và hợp tác bình đẳng, đã qua
rồi thời dặt dẹo leo dây!
Nhưng sau Hội nghị cấp cao APEC Đà Nẵng nhiều nỗi lo sâu thẳm của đất
nước vẫn còn nguyên vẹn!
– tôi thực sự lo lắng như vậy.
Những nỗi lo lớn này chủ yếu xuất phát từ 3 nguyên nhân:
-
Sự hỗn loạn và những thách thức mọi mặt (kinh tế, quân sự, chính trị)
của cục diện quốc tế đa cực hôm nay – bao gồm cả sự suy yếu chung hiện
nay của phương Tây – đang tiếp tục gia tăng và tác động nhạy cảm đến mọi
khu vực trên thế giới. Gần đây lại xuất hiện thêm điểm nóng mới trong
lòng thế giới Ả-rập – một khu vực rất nhạy cảm với Mỹ. Đồng thời sự
tranh chấp giữa cặp Mỹ - Nga trong vấn đề Trung Đông và vấn đề Ukraina
chưa có lối ra; cũng như tranh chấp giữa cặp Mỹ - Trung về vấn đề tên
lửa đạn đạo và vũ khí A của Bắc Triều Tiên, vấn đề quan hệ thương mại Mỹ
- Trung, và việc Trung Quốc tiếp tục đẩy mạnh quân sự hóa để gia tăng
lợi thế lấn chiếm trên Biển Đông (được nhấn mạnh tại Đại hội 19 vừa qua
của ĐCSTQ) đang tiếp tục bế tắc. Giữa lúc này nội bộ giới cầm quyền của
Mỹ vẫn chưa ra khỏi mọi rối ren sau cuộc bầu cử tổng thống vừa qua
(chung quanh vấn đề liên quan đến sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử
này), ảnh hưởng không nhỏ đến những nỗ lực chiến lược của Mỹ ở mọi nơi.
Toàn bộ tình hình vừa kể trên tạo ra một mối nguy mới – như tôi đã có
dịp nêu lên – đó là: Bất kể một sự thỏa hiệp có thể nào, hoặc xảy ra bất
kể một tranh chấp mới nào giữa bộ ba Mỹ - Nga – Trung trong tình thế
hiện nay, đều có thể tác động tiêu cực đến khu vực ĐNÁ theo chiều hướng
có lợi cho Trung Quốc khuếch trương lợi thế áp đảo của sức mạnh tại chỗ
trong khu vực. Có thể nói: Một thế giới bất định khó lường như hiện nay
đang tiếp tục thách thức nghiêm trọng hòa bình và sự phát triển của khu
vực CATBD, đòi hỏi những quốc gia bị thách thức phải có nhiều nỗ lực
mới, phải sớm tạo ra những liên kết mới phục vụ cho an ninh của mình.
Hãy nhìn vào những phản ứng để tự vệ và những cố gắng theo hướng này của
Nhật, Ấn Độ, Úc, Indonesia… hiện nay sẽ thấy rõ mối nguy mới này, các
nước bị thách thức phải làm gì!
-
Những kết quả của Hội nghị cấp cao APEC Đà Nẵng dù quan trọng thế nào,
song cũng chỉ là lời hứa hay cam kết trên một diễn đàn quan trọng. Xu
thế mới Hội nghị này tạo ra được cho khu vực chỉ có thể trở thành hiện
thực một khi các nước thành viên – đăc biệt là từng nước và tập thể các
quốc gia cộng đồng ASEAN – có đủ ý chí và nỗ lực chấp nhận và đồng thời
đòi các đối tác khác cũng phải chấp nhận luật chơi mới được đưa ra tại
Hội nghị này. Liệu từng nước – trong đó có Việt Nam (thậm chí phải đặc
biệt nhấn mạnh vai trò và trách nhiệm của Việt Nam do vị thế và vị trí
trọng yếu rất nhạy cảm của nó trong khu vực) – và tập thể ASEAN có được
quyết tâm này hay không, vô luận các cường quốc khác muốn gì?!
-
Tại nước ta: Sức ỳ của thể chế chính trị và chế độ toàn tri đã 42 năm
nay kìm hãm sự phát triển của đất nước, và cho đến nay đã từng 5 lần
ngoan cố bỏ lỡ cơ hội chiến lược lựa chọn con đường đổi đời đất nước.
Liệu giờ đây giới cầm quyền lực trong tay của thể chế chính trị có đủ
trí tuệ, phẩm chất và bản lĩnh đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, để
hiểu thấu đáo thông điệp không thể nhầm lẫn do những kết quả của Hội
nghị cấp cao APEC Đà Nẵng đem lại? Liệu có đủ bản lĩnh và quyết tâm phát
huy lòng yêu nước và ý chí bảo vệ độc lập chủ quyền quốc gia của toàn
dân tộc ta, để đưa đất nước ta bước lên con đường sống phải đi và những
kết quả tinh thần của Hội nghị cấp cao APEC Đà Nẵng giục giã? Liệu giới
tinh hoa của đất nước có đủ sức vận động cả nước – bao gồm cả giới cầm
quyền – cùng nhau dấn thân đưa đất nước bước lên con đường sống phải đi
này? Làm gì và làm thế nào để nhân dân cả nước hiểu rõ cục diện thế giới
và khu vực hiện nay, những quyết định đất nước hôm nay dứt khoát phải
lựa chọn trước những thách thức mới này, để tự quyết định vận mệnh của
chính mình và của đất nước: Từ nay quyết đứng trên đôi chân của mình với
tất cả ý chí của lòng yêu nước và sự bảo vệ bất khả kháng độc lập chủ
quyền của quốc gia, để sống được bằng thực lực của mình và để trở thành
đối tác có khả năng hợp tác và cạnh tranh bình đẳng cùng có lợi với mọi
đối tác!?
Toàn bộ công sức đất nước đã bỏ ra để tổ chức thành công Hội nghị cấp
cao APEC Đà Nẵng là xứng đáng hay uổng phí vô ích tùy thuộc vào trả lời
như thế nào những câu hỏi nêu trên. Song quan trọng hơn thế nhiều lần:
Trả lời những câu hỏi nêu trên như thế nào, sẽ quyết định con đường sống
hay chết phía trước đất nước sẽ phải bước lên. Thế giới quyết liệt hôm
nay chỉ có thân phận nô lệ dành cho quốc gia dặt dẹo./.
Hà Nội, Võng Thị, ngày 12-11-2017
|