ĐƯỜNG VEN HỒ TÂY

Tùy bút

Nguyễn Thị Hậu

Bạn chở tôi đi trong một buổi chiều muộn mát mẻ đẫm hơi nước lưu lại từ cơn mưa rất to vừa dứt. Thường xuyên ra Hà Nội nhưng lúc nào cũng bận rộn nên đã vài năm tôi mới lại được đi một vòng Hồ Tây. Chỉ đi chầm chậm theo đường ven hồ, trò chuyện trong lãng đãng mùa thu mà ngỡ như mình đang ở tuổi mười bảy ngày xưa.

Và lạ, các bạn tôi đều nói: ngày còn bé cứ rảnh rỗi hay buồn buồn lại đạp xe lên hồ Tây. Lên đây thấy người nhẹ nhõm hẳn… Ngày ấy tôi cũng vậy.

Ngày ấy quanh hồ Tây còn là những làng nhỏ êm đềm xanh ngát và đẫm hương thơm của hoa, của lá, của ngô ngậm sữa của lúa đòng đòng: Nhật Tân, Nghi Tàm, làng Bưởi, Xuân Tảo, Trích Sài, Thụy Khuê… Phía hồ Trúc Bạch còn làng Ngũ xá đúc đồng nổi tiếng. Bây giờ hầu hết đã thành phố thành đường, thành nhà biệt thự và chung cư cao tầng. Rất may còn giữ được những cổng làng là dấu tích một thời xa xưa, còn giữ được tên các làng cổ là tên những con đường ven hồ, lại có hẳn “đường Vệ hồ” đi qua những ngôi nhà nhỏ bé giản dị ẩn sau vườn rau, bên đầm sen mà chưa bị biến thành biệt thự kín cổng cao tường. Mong rằng con đường này không bị đổi tên để lỡ mai kia hồ ngày càng hẹp thì nhìn tên đường biết rằng ngày xưa hồ Tây rộng hơn rất nhiều. Cũng như bây giờ khi tôi ngắm nhìn từ phía nào cũng thấy hồ Tây nhỏ hẹp hơn thủa mình còn bé, bởi tầm nhìn đã bị những tòa nhà cao tầng che chắn.

Tuổi đôi tám mùa nào cũng lên hồ Tây, hè ngắm sen đông ngắm sương, thu ngắm hoàng hôn xuân ngắm hoa… Mỗi mùa cảnh sắc hồ Tây lại thay đổi, quen thuộc đấy mà vẫn lạ lùng. Ngày ấy hồ Tây bát ngát nhìn bờ bên kia chỉ một vệt xanh mờ, nhiều đoạn không có đường mà nhà, vườn sát bờ hồ, treo pheo ngả rợp mặt nước. Rời đường đê hay từ đường Thụy Khuê rẽ vào bất cứ cổng làng nào thì lập tức như lạc vào một vùng cổ tích. Nhà mái ngói đỏ tường gạch đơn sơ, phía sau là vườn rau vụ đông, trước nhà cây đào hoa nở muộn, đàn gà ung dung bới đất tìm mồi quanh bụi chuối, đàn vịt thong thả bơi trong ao nhỏ hay trên mặt nước hồ ngăn lại bằng mấy đoạn tre… Làng quê chập tối là vắng vẻ, chỉ có đoạn nhà máy bia Hà Nội còn có người qua lại.

Chiến tranh, Hà Nội sơ tán vợi người, nhưng ở làng quê này chỉ vắng bóng trẻ con vì người lớn làm vườn, trồng hoa, đánh cá, làm các nghề thủ công… không “biên chế nhà nước” nên không phải theo cơ quan sơ tán về nông thôn. Trong mảnh vườn nhà xuất hiện thêm cái hố “tăng xê” mà chỉ khi nào tiếng cao xạ trên đê dồn dập thì người ta mới nhấc cái nắp hầm bằng rơm bện dày để nhảy xuống. Ở đây không như trong nội thành, chẳng mấy khi nghe thấy tiếng còi báo động hay báo yên hú vang mà thi thoảng mới nghe đài nhà ai thông báo “đồng bào chú ý đồng bào chú ý…”.

Từ nhiều năm qua cảnh thanh bình làng quê ven đô đã trở thành quá khứ. Nay Tây Hồ là quận nội thành, làng lúa làng hoa chỉ còn trong câu hát. Những con đường ven hồ Tây đã được nối liền, nhỏ nhắn hai làn xe sớm chiều xe máy xe hơi tấp nập. Bờ hồ được kè đá sạch sẽ, nhiều đoạn có hàng rào sắt, cây trồng trên vỉa hè đã lên cao. Quán xá cũng nhiều hơn, quán cà phê, quán bia hơi, nhà hàng… ở trong nhà có máy lạnh hay trên vỉa hè hứng gió hồ lúc nào cũng đông khách. “Đặc sản” cũng nhiều hơn chứ không chỉ là món bánh tôm hay ốc luộc nổi tiếng một thời.

Khoảng 5 năm trước, cũng một chiều thu, bạn chở tôi đi thăm những ngôi chùa ven hồ Tây: Trấn quốc, Kim Liên, Phổ Linh, Hoằng Ân, Vạn Niên… rồi dừng lâu hơn ở chùa Tảo Sách (Linh Sơn Tự). Ngôi chùa tương truyền có từ thế kỷ 13 nằm trong khuôn viên rộng lớn trên đường Lạc Long Quân, một phía sân chùa nhìn ra mặt hồ lộng gió. Quần thể kiến trúc chùa mang đậm phong cách dân gian, bao gồm: tam quan, gác chuông, nhà thờ Tổ, trai phòng, nhà thờ Mẫu, điện thờ Đức Quan Thế Âm Bồ Tát. Đặc biệt, chùa còn lưu giữ rất nhiều tư liệu Hán Nôm và những di vật có từ hàng trăm năm mang giá trị lịch sử - nghệ thuật cao: hàng chục câu đối, đại tự, văn bia tượng Phật tượng Mẫu, chuông đồng… Quả là một “danh lam cổ tự” quý giá của Hồ Tây, của Hà Nội.

Chiều muộn, chùa vắng vẻ chỉ có mùi nhang thơm và tiếng mõ lan xa. Bạn và tôi thắp hương ở chánh điện rồi đi ra phía sau. Thấp thoáng bóng áo nâu lướt nhẹ như làn gió giữa khoảng trời mây nước Hồ Tây mênh mông… Sau đó ít lâu bạn ra đi. Từ đó tôi chưa có dịp trở lại Chùa Tảo Sách cho đến hôm nay bất chợt đi qua.

Cũng giống hệt như buổi chiều năm năm về trước, sương thu đã dâng tím mặt hồ, tiếng chuông chùa quyện vào hơi sương la đà trên mặt nước. Không biết bao giờ bạn trở lại với Hồ Tây?

Sài Gòn 25.9.2016