|
ĐỜI CÂY ĐỜI NGƯỜI
Nguyễn Thị Hậu
Mỗi khi xuân về những hàng cây những cánh rừng dù chục năm hay trăm tuổi
đều nảy chồi xanh lá. Đất nước vào xuân bắt đầu từ màu lộc non.
“Mùa xuân là tết trồng cây/Làm cho đất nước càng ngày càng xuân”
Tuổi nhỏ của nhiều người đã được học hai câu thơ này cùng với thông lệ
cứ sau tết thì các trường học đều có
“ngày
hội trồng cây”. Tùy trường ở nông thôn hay thành phố mà trồng cây trong
sân trường,
vườn trường,
trên đường làng hoặc trên đồi trọc,
ven bờ ruộng... Những cái cây nho nhỏ mới trồng có rào thưa
xung quanh,
nhóm
nào trồng thì chăm sóc cây cho đến khi ra trường.
Nhiều năm sau có dịp quay lại nơi chốn cũ nhìn thấy hàng cây kỷ niệm xưa
ùa về... Cây đã già đi nhưng vẫn
là “chứng nhân” cho thời đi học của bao người
không còn trẻ nữa. Có người đi cùng với con về trường cũ, chỉ vào một
cây và nói, cái cây này bằng tuổi cha đấy! Trong ánh mắt cậu con trai
nhỏ cái cây trở nên thân thiết như một người bạn lớn. Mai mốt, biết đâu
cậu sẽ còn quay lại đây để nhìn lại một kỷ vật của cha mình…
Trong sân trường Đại
học KHXHNV (Văn khoa cũ) vẫn còn mấy cây hoàng lan được trồng
vào khoảng
cuối thập niên 1970. Hơn bốn mươi năm đã qua, cây hoàng lan mảnh khảnh
hồi nào giờ đã cao lớn bóng
rợp một khoảng sân. Trường nay đã được xây dựng khang trang, tòa ngang
dãy dọc. Vậy nhưng năm nào hội khoa, hội trường sinh viên cũ mới đổ về
cũng không thể thiếu những tấm hình được chụp “dưới bóng hoàng lan” để
mà nhớ lại “hồi xưa…”.
Cũng là ký ức về
những hàng cây của thời
sinh viên, con đường Tôn Đức Thắng ở quận 1 TPHCM rất quen thuộc với
nhiều người.
Nối với đường Đinh Tiên Hoàng – nơi có ba trường đại học từ lâu đời: Văn
khoa, Dược và Nông Lâm, đường Tôn Đức Thắng là nơi chốn êm đềm và lãng
mạn của nhiều thế hệ sinh viên Sài Gòn. Con đường có những hàng cây cao
lớn tạo thành vòm xanh mát rượi ngay cả trưa hè gay gắt nắng. Những tòa
tu viện, chủng viện im ắng sau bức tường cao càng làm cho con đường thêm
phần cổ kính. Một khoảng lặng đáng yêu của đô thành Sài Gòn.
Nhưng hơn một tháng nay ai
qua
đường Tôn Đức Thắng cũng giật mình thảng thốt.
Hàng
cây đã bị chặt sát
gốc
đào bật rễ
để lại những cái hố nham nhở... như
một
hàm răng đẹp đều đặn bị nhổ trụi còn trơ hàng lợi và những vết thương
chưa lành. Hàng cây không còn, đường nắng hơn, phố nóng hơn, các công
trình cổ kính chơ vơ giữa tiếng ồn và khói bụi.
Đi trên con
đường ngày
nào rợp mát nay trống hơ trống hoác
bỗng thấy mình trống rỗng vì ký ức êm đềm
ngày xưa đã bị trấn lột bởi những nhát cưa
thô bạo.
***
Vài năm gần đây nhiều tục lễ cũ được phục hồi, có tục lệ thời phong kiến
như “vua cày tịch điền”, có tục lệ mới như các lãnh đạo, quan chức trồng
cây lưu niệm ở một nơi nào đó. Trồng cây bao giờ cũng là việc nên làm vì
mang lại những lợi ích thiết thực và những giá trị về tinh thần. Trồng
một cây non là biểu trưng cho sự khởi đầu một cuộc sống, một quá trình
của
một giai đoạn mới. Sự mới mẻ, phát triển và tương lai lâu dài của cây
mới được trồng làm nên ý nghĩa của “tết trồng cây” hay trồng cây lưu
niệm nói chung.
Trồng cây là gieo một mầm sống và chăm sóc cho mầm xanh trưởng thành,
chứ nào phải trồng cây vì giá trị bạc
tỉ
của loài cây đó? Trồng cây đã trưởng thành hay
trồng
một cổ thụ chỉ là sự thể hiện của “chủ nghĩa hình thức” chứ chẳng có ý
nghĩa và giá trị gì. Việc nhổ một cái cây lớn, cây lâu năm mang đến
trồng ở nơi khác là cắt đứt cuộc sống của nó, sao có thể coi là sự khởi
đầu như mùa xuân? Những
loài cây có tuổi đời càng lâu năm càng quý vì nó mang giá trị tích tụ
của thời gian.
“Dụng nhân như dụng mộc”, vì vậy, nhìn cách ứng xử với cây cối cũng hiểu
được xã hội đó
có
coi trọng con người hay không? Những giá trị mà xã hội đó tôn vinh,
hướng đến có mang tính nhân văn hay không?
***
Một đời cây vô tư sống mang lại không khí trong lành cho con người, chết
làm vật dụng cho con người. Cây cối cũng có linh hồn, theo nghĩa nó đã
cùng con người trải qua bao biến cố, chứng kiến bao sự kiện của một nơi
chốn một đời người... Xưa nhà có người mất bao giờ cũng buộc cho cây cối
quanh nhà mảnh băng tang, nếu không người ta tin rằng cây sẽ héo khô rồi
chết. Nay trái đất đang “chết” vì biến đổi khí hậu vì ô nhiễm, cây xanh
sẽ cứu giúp trái đất kéo dài sự sống. Trồng cây, giữ rừng chính là kéo
dài đời sống con người.
Một con đường đi bộ ven sông lát bằng hàng trăm mét khối gỗ lim không
thể là một công trình thân thiện với môi trường, vì sự “thân thiện” này
phải đánh đổi bằng việc khai thác những cánh rừng lim từ Nam Phi
– loài cây đã có trăm năm sinh sống.
Trên trái đất này có nơi nào không cần sự sống của cây?
|